تاثیر ADHD (بیش فعالی و عدم تمرکز) بر رابطه زناشویی

اختلال بیش فعالی و کمبود توجه و به اختصار ADHD بیماری نیست که فقط در دوران کودکی و نوجوانی بر روی زندگی فرزندانمان تاثیر بگذارد، بلکه آثار آن تا پایان عمر، با این افراد که تحت درمان قرار نگرفته باشند همراه خواهد بود.
کتابی با عنوان” تاثیر ADHD بر رابطه زناشویی” که توسط یک نویسنده خارجی به نام ملیسا ارلو نگارش و توسط آقای حامد برآبادی ترجمه شده است. در مورد راهکارهای بهبود زندگی با شریک مبتلا به ADHD است. در اینجا مقدمه‌ای که آقای برآبادی؛ مترجم محترم بر این کتاب نوشته شده است عیناً ذکر می‌شود امید است خانواده‌های محترم با مطالعه آن، به راهکارهای مفید مقابله با عوارض ADHD بر روابط زناشویی دست پیدا کند.

دکتر شمسعلی رضازاده
رئیس هیأت مدیره
شرکت سمانیک سلامت گستر
و عضو هیأت علمی پژوهشکده
گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی

اختلال بیش فعالی همراه با کاستی توجه (ADHD) الگویی رفتاری است که در کودکی ظاهر میشود و از نظر رشدی با میزان نامناسبی از بی توجهی، پرتحرکی و تکانشگری (انجام عمل بدون فکر) بروز می‌کند.

زمانی این اختلال یک بیماری دوران کودکی تلقی میشود که تاثیر اندکی بر عملکرد دوران بزرگسالی بگذارد؛ حال آن که پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهند تعداد زیادی از کودکان مبتلا به ADHD در طول زندگیشان اثراتی از مهارگسیختگی، به هم ریختگی، حواس پرتی، بی توجهی و ناپایداری هیجانی را تجربه می‌کنند. به عبارت دیگر، ADHD به بزرگسالی هم کشیده می‌شود و برای کسانی که این تشخیص را در کودکی گرفته‌اند مشکل ایجاد می‌کند.

بزرگسالان مبتلا به ADHD در برنامه‌ریزی، شروع کردن و خاتمه دادن تکالیف محوله، گوش دادن به سخنان سایرین، حفظ توجه و تمرکز، تصمیم‌گیری فکورانه و…. مشکل دارند. از جمله مشکلات یا خسارات دیگر این اختلال میتوان به واکنشهای هیجانی شدید و بی تناسب، روابط بین فردی آشفته، ناکامی‌های شغلی و تحصیلی، سوء مصرف مواد یا الکل و الگوی خواب نامنظم اشاره کرد.
از ملاک‌های اصلی تشخیص ADHD در بزرگسالی، سابقه ابتلا به این اختلال در کودکی است. اگر این تشخیص توسط فردی ذی صلاح صورت گرفته باشد کار راحتتر خواهد بود و اطمینان بیشتری به تشخیص فعلی خواهیم داشت. لیکن در غیر این صورت باید از خود فرد، والدین، معلمان، سرپرستان و دوستان وی وجود علائم یا نشانههای ADHD را در کودکیاش سوال کرد (به پرسشنامه‌های آخر کتاب مراجعه کنید).
تخمین‌ها حاکی است ADHD در بزرگسالان از 1تا 5 درصد شیوع دارد. برخی گزارش‌ها میزان شیوع در مردان را بیشتر از زنان ( حتی تا 4 برابر) ذکر میکنند، لیکن علائم در هر دو جنس یکسان است.
برای این که معیارهای تشخیص ADHD بزرگسالان در یک فرد برآورده شود، باید دست کم پنج علامت از نه علامت احتمالی کم توجهی و یا پنج علامت از نه علامت احتمالی بیش فعالی/ تکانش گری را داشته باشد.
علائم کم توجهی شامل این موارد هستند: بیدقتی در جزئیات، دشواری در حفظ توجه حین انجام کارها، گوش نکردن موثر به صحبت‌های سایرین وقتی او را مخاطب قرار می‌دهند، ناتوانی در انجام دقیق دستورالعمل‌ها، مشکلات در سازماندهی، اجتناب از کارهایی که نیاز به تلاش ذهنی پایدار دارند، گم کردن مداوم اشیاء، به آسانی حواس پرت شدن و فراموش کاری. کسانی که فقط علائم بی توجهی را در رفتار نشان می‌دهند مبتلا به اختلال کاستی توجه (ADD) هستند.

علائم بیش فعالی/ تکانش گری عبارتند از: تکان خوردن مداوم، ناتوانی در یک جا نشستن در زمانی نسبتاً طولانی، احساس بیقراری، ناتوانی در انجام فعالیت‌های بیصدا، پرمشغله بودن، پرگویی و صحبت کردن بیوقفه، حاضرجوابی، دشواری در ایستادن در صف یا رعایت نوبت، و قطع کردن مداوم سخنان دیگران.
توجه داشته باشید که برای تشخیص صحیح این اختلال، لازم است فرد برخی از این علائم را پیش از 12 سالگی داشته باشد، چنین شرایطی دست کم در دو محیط مختلف برای او پیش بیاید، علائم باید به روشنی مانع از کارکرد شغلی و تحصیلی و اجتماعی او شوند و باید مشخص شود که علائم متعلق به اختلال روانی دیگری نیستند ( متاسفانه خیلیها علائم ADHD بزرگسالی را نشانه‌ای دال بر وجود اختلال دو قطبی می‌گیرند).
از همین مقدمه و آشنایی مختصر می‌توان حدس زد که اختلال ADHD ممکن است تاثیرات بسیار زیاد و گاه جبران ناپذیری در حوزه‌های روابط عاطفی، خانوادگی و شغلی بر جای گذارد. خیلی احتمال دارد که بی‌توجهی، مشکل در سازماندهی، فراموش کاری و حواس پرتی فرد مبتلا به حساب تنبلی، خودخواهی و مسئولیت گریزی او گذاشته شود و در نتیجه در روابط عاطفی و زناشویی او مشکلات عدیدهای به وجود آید.
مردان وزنانی که همسری مبتلا به ADHD دارند ( که البته شاید حتی از وجود این اختلال بیخبر باشند) مکرراً از این رفتارهای همسرشان شاکی هستند؛ مسئولیت گریزی و پیگیری نکردن، حواس پرتی و فراموشکاری قطع مکرر صحبت، مشکلات مالی، ناکارآمدی در امور فرزندپروری، نق زدن مداوم، ناپایداری هیجانی، مشکل در تصمیمگیری، نادیدهگرفتن همسر و روابط جنسی نارضایت بخش.
حتماً تصدیق می‌کنید که حتی وجود تعداد کمی از این شکایات، وقتی مداوم و مستمر باشند، ناخرسندیهای زناشویی عمیقی به بار می‌آورند و در بسیاری از اوقات ممکن است به متارکه یا جدایی منجر شوند. مشکل زمانی حادتر می‌شود که اختلال تشخیص داده نشده باشد یا برای درمان موثر آن اقدامی صورت نگیرد.

حال سوال اینجاست که در چنین وضعیتی چه باید کرد؟ آیا به اصطلاح باید سوخت و ساخت چون کاری از کسی بر نمی‌آید؟ یا آنچنان که بعضی می‌گویند، باید دو پای دیگر هم قرض کرد و رفت و پشت سرخویش را نگاه هم نکرد؟
نویسنده کتاب حاضر، خانم ملیسا اورلو، سعی می‌کند به این پرسش پاسخی عمیق، علمی و کاربردی بدهد. ایشان در زمان نگارش کتاب تخصص روانشناسی نداشت، لیکن تجربه سخت زندگی کردن با همسر و دختری مبتلا به ADHD انگیزهای برایش شد تا با کمک استادش دکتر ادوارد هالوول دست به تحقیق و پژوهش گستردهای در این زمینه بزند. او علاوه بر مطالعه فراوان و مصاحبه با افراد متخصص در این زمینه وب سایتی با آدرس www.adhdmarriage.com نیز راه اندازی کرد تا افراد بتوانند در آنجا تجارب خویش از زندگی متاثر از ADHD را هم‌رسانی کنند.
ارلو کتاب را در دو بخش تدوین کرده است. در بخش اول، او ما را با اختلال ADHD و علائمش، شیوههای تشخیصی و تاثیراتش بر زندگی فردی، عاطفی و زناشویی آشنا میکند. در بخش دوم که عمده مطالب کتاب را شامل می‌شود، به شیوهای راحت و گام به گام برای ما توضیح می‌دهد که با همسر مبتلایمان چگونه رفتار کنیم تا زندگی کامروانهتر و نیک بختتری را تجربه کنیم. در پایان کتاب نیز ابزارها و کاربرگهایی را برای تمرین مهارتهای آموخته شده آورده است که تکمیل کردنشان ممکن است اثر بسیار کارآمدی در بهبود روابط زناشویی ما داشته باشد.
از آنجا که مقدمه درمان و بهبودی موثر، تشخیص درست و به هنگام است؛ در آخرین بخش کتاب پرسشنامه‌هایی را برای ارزیابی بهتر آوردهام. این پرسشنامه‌ها در متن اصلی کتاب نیست و من (مترجم) آنها را افزوده‌ام. پیشنهاد می‌کنم که پس از خواندن بخش اول کتاب نگاهی به این بخش بیندازید و آزمون‌ها را تکمیل کنید. فرقی نمی‌کند خودتان مبتلا به ADHD هستید یا همسر مبتلا به دارید. تکمیل پرسشنامه‌ها و صحبت بر سر نتایج آن‌ها می‌تواند شروع خوبی برای انجام اقدامات لازم باشد. لیکن از تفسیر شخصی نتایج بپرهیزید و حتماً درباره آنها با روانپزشک یا روانشناسی که ADHD را به خوبی می‌شناسد، مشورت کنید.
در پایان لازم میدانم از استاد و دوست بزرگوارم جناب آقای دکتر حسن حمیدپور که نسخه اصلی کتاب و پیشنهاد ترجمه آن را به بنده دادند بسیار تشکر کنم. همچنین از دوست عزیزم خانم نازنین رسولی که در تهیه پرسشنامه کمک حالم شدند سپاسگزاری مینمایم. امیدوارم خواندن این کتاب در بهبود و ارتقای روابط عاطفی و زناشویی خوانندگان راه‌گشا باشد.

حامد برآبادی