آیا مصرف زعفران باعث بهبود و درمان آلزایمر می شود؟

آیا زعفران در درمان آلزایمر موثر است؟ نتایج مطالعه انچام شده نشان داد مصرف روزانه 30 میلی‌گرم کپسول عصاره زعفران باعث بهبود عملکردهای شناختی در شرکت‌کنندگان تحت درمان با این مکمل می‌شود. بهبود علائم بعد از 16 هفته مصرف مکمل زعفران به میزان معناداری بیشتر از گروه دارونما بود.

مقدمه

بیماری آلزایمر شایع‌ترین علت زوال عقل در سالمندان است. شروع بیماری بدون علامت است، معمولاً بعد از سن 55 سالگی رخ می دهد و با افزایش سن شیوع آن افزایش می یابد. میانگین خطر ابتلا به آلزایمر در سن 65 سالگی تقریباً 5٪ است و این خطر هر 5 سال 2 برابر می‌شود.

زعفران گران‌ترین ادویه سنتی و گران‌ترین گیاه در سراسر جهان است. زعفران خشک از دیرباز به عنوان چاشنی در غذا استفاده می‌شده است. آنچه به عنوان زعفران مورد استفاده قرار می‌گیرد کلاله‌ی این گیاه است.

 مجموع تولید سالانه زعفران حدود 205 تن است که بیش از 80 درصد آن در ایران برداشت می‌شود. پراکندگی جغرافیایی زعفران در ایران شامل استان‌های خراسان، یزد، کرمان، گیلان و مازندران است.

 زعفران نه تنها یک چاشنی غذایی پرکاربرد است، بلکه اثرات دارویی متعددی نیز دارد. مصرف خوراکی مقادیر کمی از زعفران (یک دوز روزانه 100 میلی‌گرم زعفران یا 30 میلی‌گرم عصاره هیدروالکلی زعفران) ممکن است اثرات دارویی قابل توجهی ایجاد کند.

یکی از ترکیبات اصلی زعفران کروسین است که رنگدانه زرد کلاله‌ها را تشکیل می‌دهد. یکی دیگر از اجزای مهم پیکروکروسین است که طعم زنگ زده و تلخی دارد. سافرانال یکی دیگر از مواد آلی مهم زعفران است که علت اصلی عطر خاص زعفران است.

 سایر کاروتنوئیدها مانند بتاکاروتن، لیکوپن، گزانتین و ویتامین‌ها، به ویژه ریبوفلاوین و تیامین نیز در زعفران یافت می‌شوند.

 زعفران بخشی از یک سنت دیرینه در تاریخ پزشکی است. در طب سنتی از زعفران به عنوان ضد اسپاسم، کاهنده‌ی دردهای لثه، آرام‌بخش اعصاب، اشتهاآور، تقویت‌کننده و… استفاده می‌‌شود. تحقیقات اخیر نشان داده‌اند زعفران دارای خواص ضد سرطانی و تعدیل‌کنندگی سیستم ایمنی است. این اثرات بدلیل خواص آنتی‌اکسیدانی ترکیبات موجود در زعفران است.

بررسی‌ها نشان می‌دهند زعفران از طریق روش‌های مختلف از سلول‌های عصبی محافظت می‌کنند. از جمله مکانسیم‌های ممکن برای اثرات محافظت‌کنندگی از اعصاب در زعفران مواردی مانند اثرات آنتی‌اکسیدانی، ضد التهابی و کمک به انتقال پیام‌های عصبی می‌باشد.

 تحقیقات جدید جدید نشان می‌دهند زعفران و ترکیبات فعال آن می‌توانند اثرات مفیدی در ارتقاء توان شناختی و بهبود بیماری آلزایمر و اختلالات مرتبط با استرس داشته باشند.

داروهای مورد استفاده در درمان آلزایمر

در حال حاضر دو نوع دارو برای درمان اختلال شناختی استفاده می‌شود: مهارکننده‌های آنزیم استیل‌کولین‌استراز شامل دونپزیل (Donepezil)، ریواستیگمین (Rivastigmine)، گالانتامین (Rivastigmine)، تاکرین (Tacrine)، داروی ممانتین (Memantine) و نوپتوگر (Nooptoger) که نوع خاصی از گیرنده‌های سطح سلولی را مسدود می‌کنند (گیرنده‌ N-متیل-D-آسپارتات (NMDA)).

داروهای گروه اول از تجزیه استیل کولین (یک انتقال دهنده عصبی مهم در مغز) که در عملکردهای شناختی نقش دارد، جلوگیری می‌کنند. با پیشرفت بیماری آلزایمر، مغز استیل‌کولین کمتری تولید می‌کند. بنابراین، مهارکننده‌های استیل‌کولین‌استراز مقدار استیل‌کولین را در مغز افزایش می‌دهند و از کمبود آن‌ را جبران می‌کنند. ممانتین گیرنده‌ی گلوتامات (از انتقال‌دهنده‌های عصبی مهم در مغز) را مسدود می‌کند. فعالیت بالای این گیرنده باعث مرگ سلول‌های عصبی می‌شود و مسدود شدن آن می‌تواند از این امر جلوگیری کند.

از آنجایی که داروهای مورد استفاده برای درمان بیماری آلزایمر دارای عوارض جانبی هستند و به‌طور کامل اثرگذار نیستند، یافتن داروهای جدید و ایمن از اهمیت بالایی برخوردار است.

 استفاده از داروهای گیاهی می‌تواند یک درمان جدید و مکمل باشد. اخیراً زعفران و ترکیب اصلی آن، کروسین، برای درمان بیماری‌های عصبی از جمله آلزایمر در مدل‌های انسانی و حیوانی مورد توجه قرار گرفته است. در ادامه به بررسی اثرات زعفران بر شرایط مرتبط به بیماری آلزایمر خواهیم پرداخت.

زعفران، حافظه و یادگیری

مطالعات حیوانی نشان داده است که زعفران و کروسین باعث بهبود عملکردهای شناختی در شرایط مختلف می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهند ترکیبات فعال موجود در زعفران با اثرگذاری بر بخش‌هایی از مغز که مسئول حافظه هستند و از طریق مکانیسم‌هایی از جمله کاهش استرس اکسیداتیو، از اختلال در حافظه و یادگیری جلوگیری می‌کنند.

زعفران و درمان آلزایمر در مدل حیوانی

مطالعات روی مدل‌های حیوانی نشان‎دهنده‌ی اثرات مثبت زعفران و کروسین در بهبود آلزایمر است. از علل اصلی بروز بیماری آلزایمر تشکیل توده‌ی پروتئینی در مغز می‌باشد. نتایج یک مطالعه نشان می‌دهد عصاره‌ی زعفران با مهار تشکیل توده‌ی پروتئینی و همچنین بدلیل دارا بودن خواص آنتی‌اکسیدانی به بهبود علائم آلزایمر کمک می‌کند.

 در مطالعه‌ای دیگر مشخص شد کروسین می‌تواند اختلال در یادگیری و حافظه‌ی فضایی را در مدل حیوانی بهبود بخشد. علاوه بر این، شبیه‌سازی‌های مولکولی نشان‌دهنده‌ی توانایی ترکیبات موجود در عصاره‌ی زعفران در مهار فعالیت آنزیم استیل‌کولین‌استراز می‌باشد.

نتیجه‌ی مطالعه‌ای که اخیرا انجام شده نشان می‌دهد کروسین می‌تواند از مرگ سلولی ناشی از تشکیل توده‌ی پروتئینی در هیپوکمپ جلوگیری کند. همچنین این ترکیب می‌تواند مانع از ایجاد التهابات عصبی شود.

این نتایج اثر مفید زعفران در برابر آلزایمر را برجسته می‌کنند و ممکن است برای توسعه عوامل درمانی جدید علیه این بیماری مفید باشد.

تاثیر مثبت مصرف زعفران بر بهبود و درمان آلزایمر

نتایج یک مطالعه‌ی بالینی نشان می‌دهد مصرف روزانه 30 میلی‌گرم عصاره‌ی زعفران (15 میلی‌گرم، دوبار در روز) به مدت 16 هفته باعث بهبود قابل توجه فعالیت‌های شناختی در افراد مبتلا به درجات خفیف تا متوسط آلزایمر در مقایسه با گروه دارونما می‌شود. همچنین در این مطالعه هیچ‌گونه عوارض جانبی قابل توجه و آشکار مشاهده نشد. در مطالعه‌ای مشابه، مصرف همین دوز از زعفران به مدت 22 هفته،  اثرگذاری مشابه با داروی دونپزیل در درمان درجات خفیف تا متوسط آلزایمر داشت.

در تحقیقی دیگر مشخص شد مصرف کپسول عصاره‌ی زعفران ( 30 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن ) به مدت یک سال در بیماران مبتلا به درجات متوسط تا شدید آلزایمر، دارای اثرات درمانی قابل مقایسه با داروی ممانتین در کاهش زوال شناختی است.

این یافته‌ها نشان می‌دهند که زعفران می‌تواند در بهبود اختلالات شناختی خفیف و بیماری آلزایمر موثر باشد و می‌توان از زعفران به عنوان یک مکمل و دارو برای پیشگیری و درمان آلزایمر استفاده کرد.

نتیجه گیری

چندین عامل در پیشرفت بیماری آلزایمر نقش دارند که تشکیل توده‌ی پروتئینی، استرس مزمن و افزایش میزان گلوکوکورتیکوئیدها (دسته‌ای از هورمون‌ها از جمله‌ هورمون‌های مسئول استرس) از اصلی‌ترین آن‌ها می‌باشد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد زعفران و ترکیبات فعال موجود در آن، از طریق مکانسیم‌هایی از جمله اثرات آنتی‌اکسیدانی، ضد التهابی و کمک به نقل و انتقال پیام‌ در سیناپس‌ها (محل‌های انتقال پیام بین سلول‌های عصبی) به بهبود اختلالات شناختی و درمان آلزایمر کمک می‌کنند و چندین مطالعه‌ی بالینی تایید کننده‌ی این موضوع هستند.

با توجه به نتایج این مطالعه و سایر مطالعات انجام شده، مصرف مکمل زعفران جهت کمک به بهبود علائم بیماری آلزایمر و سایر نشانه‌های زوال عقل، توصیه می‌شود.

نویسنده: دکتر حسین علیپور (دکترای تخصصی نانو بیوتکنولوژی)

ویرایش: دکتر علیرضا ولی‌زاده (دکترای تخصصی نانوفناوری پزشکی)

منبع

Saffron in the treatment of patients with mild to moderate Alzheimer’s disease: a 16-week, randomized and placebo-controlled trial

 Association between chronic stress and Alzheimer’s disease: Therapeutic effects of Saffron