“جینسنگ” بهترین دارو برای بیماری خود ایمنی

خواص دارویی جینسنگ به خوبی شناخته شده می‌­باشد. این گیاه می­‌تواند وضعیت سلامت را بهبود بخشد و بدلیل دارا بودن خواص ضد التهابی، آنتی­اکسیدانی و اثرات مثبت دیگر از بروز بسیاری از بیماری­‌ها جلوگیری کند. با وجود اینکه مطالعات زیادی درباره­ی اثرات جنسینگ بر بیماری­‌های قلبی عروقی، عصبی، و بیماری­‌های سیستم ایمنی انجام شده است، اما اثرات این گیاه بر بیماری­‌های خودایمنی کمتر شناخته شده می­‌باشد. در این مقاله گزارشات منتشر شده از اثرات درمانی گیاه جنسینگ بر روی بیماری­‌های خودایمنی ( ام­اس، بیماری کرون، کولیت زخمی، اگزما و آرتریت روماتوئید ) مرور شده است.

جینسینگ پاناکس یکی از اعضای خانواده­‌ی Araliaceae می­باشد که برای مدت طولانی به عنوان یک داروی گیاهی در طب سنتی، در نواحی آسیای شرقی مانند کره، چین و ژاپن مورد استفاده قرار می­‌گیرد. از این گیاه بصورت تنها یا بصورت ترکیبی با سایر گیاهان دارویی برای بهبود بیماری­‌های قلبی عروقی، عصبی و بیماری­‌های سیستم ایمنی استفاده می­‌شود. این گیاه دارای میوه، برگ، ساقه و ریشه است. عمدتا ریشه­‌ی این گیاه به عنوان بخش دارویی مورد استفاده قرار می­‌گیرد. بدلیل اینکه جینسینگ تازه به راحتی در دمای اتاق تخریب می‌­شود، آن را طی یک فرآیند بخاردهی و خشک کردن، به جنسینگ قرمز و یا طی فرآیند ساده­‌ی خشک کردن به جنسینگ سفید تیدیل می­‌کنند.

جنسینگ قرمز دارای اثرات زیستی بیشتر و عوارض جانبی کمتر در مقایسه با جنسنگ تازه و سفید است. این گیاه دارای ترکیبات فعال مختلفی شامل جینسینوسید­ها، پلی­ساکارید­ها، پپتید­ها، الکل‌­های پلی استیلینیک و اسید­های چرب است. دانشمندان به تازگی اثرات دارویی جدیدی از این گیاه در بیماری‌‌های مختلف انسان و همچنین در مدل‌­های بیماری مشاهده کرده‌­اند که به گفته­‌ی آ‌‌ن­‌ها بدلیل ویژگی تنظیم کنندگی سیستم ایمنی می‌­باشد.

اثرات جینسنگ بر سلول­‌های ایمنی

جینسینگ به عنوان گیاهی با اثرات تنظیم‌کنندگی سیستم ایمنی شناخته می‌­شود. این گیاه به حفظ هموستاز سیستم ایمنی کمک می­‌کند و همچنین با تنظیم سیستم ایمنی، باعث مقاومت در برابر بیماری یا حملات میکروبی می‌شود. سیستم ایمنی از انواع مختلف سلول‌­ها از قبیل؛ ماکروفاژ­ها، سلول­‌های دندریتیک، میکروگلیا، لنفوسیت‌­ها، سلول­‌های طبیعی کشنده و … تشکیل شده است که هر کدام عملکرد اختصاصی خود را دارند. عصاره، بخش‌­های گیاهی و مواد تشکیل دهنده‌­ی جنسنگ هر کدام به روش­‌های مختلف می‌­توانند سلول­‌های سیستم ایمنی را تنظیم کنند. برای مثال عصاره‌­ی جنسینگ قرمز کره‌­ای می‌­تواند با مهار تمایز سلول­‌های Th17 و کمک به تمایز سلول‌­های Treg به کاهش التهاب منجر شود.

عصاره‌­ی جینسنگ قرمز کره‌­ای غنی شده با جیسسنوسید Rg3 با مهار تمایز سلول‌­های Th1 و کاهش بیان اینترفرون گاما به کاهش التهاب کمک می­‌کند. پلی­ساکارید­های اسیدی مشتق از جینسنگ با مهار و تنظیم انواع خاصی از سلول­های ایمنی در طحال و غده­ی تیموس واکنش‌­های سیستم ایمنی را تعدیل می­کنند. همچنین این ترکیبات با تحریک فعالیت ماکروفاژ­ها با عفونت‌­های خونی مقابله می­‌کنند. جیسسنوسید Rh2 م‌ی­تواند با تنظیم مکانسیم­‌های اپی­ژنتیکی مرتبط با مسیر­های ایمنی سلولی، از تکثیر سلول­‌های سرطان سینه (MCF7) جلوگیری به عمل آورد.

جیسسنوسید Rg3 می‌­تواند با افزایش برداشت و حذف پلاک‌­های بتا آمیلوئیدی از بیماری آلزایمر پیشگیری کند. این کار از طریق افزایش عملکرد فاگوسیتوزی نوع خاصی از ماکروفاژ­ها که در سیستم اعصاب مرکزی حضور دارند انجام می­شود. با توجه به آنچه گفته شد جینسینگ و اجزای تشکیل دهنده­‌ی آن می­‌توانند سیستم ایمنی را که ارتباط تنگاتنگی با بسیاری از بیماری­‌ها دارد تعدیل کنند.

بیماری­‌های خود ایمنی

بیماری خودایمنی در اثر پاسخ نامناسب سیستم ایمنی به بافت‌­های خودی ایجاد می­‌شود. بطور کلی علت بیماری­‌های خودایمنی ناشناخته است. از استرس، عوامل ژنتیکی و محیطی به عنوان عوامل موثر در ایجاد بیماری­‌های خودایمنی یاد می‌­شود. با این­حال ارتباط بین عوامل ذکر شده و بیماری­‌های خودایمنی بسیار پیچیده است. حداقل 80 نوع بیماری خودایمنی شناخته شده است. تقریبا همه­‌ی اعضای بدن می­‌توانند درگیر این نوع بیماری بشوند. هر نوع بیماری علائم خاص خود از قبیل خستگی، درد و تورم مفاصل، مشکلات پوستی، درد شکمی یا مشکلات گوارشی، تب مکرر و تورم غدد را دارد. این علائم می­‌توانند کیفیت زندگی فرد مبتلا را کاهش دهند.

متاسفانه بروز و شیوع بیماری­‌های خودایمنی در جهان به تدریج رو به افزایش است. گرچه روش­های درمانی مانند استفاده از دارو­های ضد التهابی استروئیدی، سرکوب کننده­‌های سیستم ایمنی و تزریق وریدی ایمونوگلوبولین­‌ها باعث کاهش علائم این بیماری­‌ها می‌شوند اما آن‌ها معمولا بیماری را درمان نمی‌­کنند و دارای عوارض جانبی نیز هستند. بنابراین توسعه‌­ی روش درمانی مناسب برای درمان بیماران مبتلا به بیماری­های خودایمنی بسیار اهمیت دارد.

همانطور که قبلا گفته شد، جینسنگ یکی از جایگزین­­‌های  دارویی محتمل بوده که با دارا بودن اثرات تعدیل­‌کنندگی سیستم ایمنی، می­‌تواند به عنوان عامل پیشگیری کننده و درمانی در بسیاری از بیماری­‌های خودایمنی مفید واقع شود. در ادامه دانش فعلی در مورد اثرات جینسنگ بر روی بیماری­‌هایی مانند ام­ اس، بیماری کرونز، کولیت زخمی، اگزما و آرتریت روماتوئید مورد بحث قرار می­‌گیرد.

اثرات جینسنگ بر ام اس

ام اس یک بیماری خودایمنی در سیستم اعصاب مرکزی است که با التهاب غشاء میلین شناخته می‌­شود. بیش از دو و نیم میلیون نفر در دنیا مبتلا به این بیماری هستند. میلین توسط سلول­‌های ایمنی میزبان مورد حمله قرار می‌گیرد که منجر به از دست رفتن عملکرد­های حرکتی، اختلالات خلقی و شناختی و سایر علائم عصبی می‌­گردد. داروهایی که در حال حاضر استفاده می­شوند به طور کامل بیماری را درمان نمی­‌کنند.

این دارو­ها عموما مسیر­های مرتبط با التهاب را تحت تاثیر قرار می­‌دهند. با این­حال مکانیسم اثر این دارو­ها هنوز به طور کامل شناخته شده نیست و تعدادی از آن­‌ها دارای عوارض جانبی از قبیل افزایش خطر ابتلا به بیماری‌­های کبدی، لوکوپنی، بیماری­های تیروئید، افسردگی و علائم شبه آنفولانزا هستند. بنابراین ضرورت دارد تا دارو­هایی با امنیت و کارایی بالا تولید شوند تا از شیوع بیماری جلوگیری کنند و شروع و پیشرفت آن را به تاخیر بیندازند.

بررسی‌­های انجام شده نشان می‌­دهد جینسینگ و اجزای فعال تشکیل دهنده­‌ی آن همانند جینسنوسید­ها و پلی­ساکارید­ها، دارای اثرات پیشگیرانه و درمانی بر روی مدل موشی بیماری ام اس می­‌باشند. نتایج آزمایش­‌های انجام شده نشان داد عصاره­ی جینسینگ قرمز کره‌­ای می‌­تواند از تخریب میلین در مدل موشی ام اس پیشگیری کند. این پیشگیری ناشی از کاهش مواردی مانند:  میزان از دست رفتن میلین، فعال شدن و ورود سلول­‌های ایمنی به ناحیه‌­ی مورد نظر و کاهش بیان سایتوکاین‌­های التهابی در نخاع است.

برای مطالعه کامل مقاله “خواص درمانی جینسنگ در درمان بیماری ام اس“ کلیک کنید.

همچنین عصاره­ی جینسینگ قرمز کره­‌ای با کاهش تعداد سلول‌­های T از نوع CD4 و سلول­های Th1 و Th17 در نخاع و غدد لنفاوی، باعث کاهش بیان سایتوکاین­‌های التهابی از قبیل اینترفرون-گاما، اینترلوکین 17 و اینترلوکین 23 در نخاع و در نهایت کاهش واکنش‌­های التهابی در ناحیه مورد نظر شد. علاوه بر موارد ذکر شده، عصاره­ی جینسینگ قرمز کره‌­ای با افزایش تعداد سلول­‌های Treg در نخاع مدل­‌های حیوانی مورد مطالعه باعث کاهش میزان واکنش­‌های التهابی شد. عصاره‌­ی جینسینگ قرمز کره‌­ای همچنین از طریق کاهش نفوذ پذیری سد خونی مغزی، مانع از ورود سلول­‌های ایمنی به نخاع شد. علاوه بر این، نتایج نشان داد تیمار و پیش­تیمار مدل­ حیوانی با عصاره­ی جینسینگ قرمز کره­‌ای ممکن است برای درمان ام اس در مراحل اولیه مفید باشد.

مطالعه‌­ی دیگر نشان داد تزریق صفاقی جینسنوسید Rd به مدل موشی ام اس شدت بالینی علائم بیماری را کاهش می‌­دهد و همچنین باعث کاهش نفوذ­پذیری سد خونی مغزی، کاهش میزان سایتوکاین­‌های التهابی و افزایش سایتوکاین‌­های ضد التهابی و تعدیل­کننده‌­های سیستم ایمنی در سلول­‌های طحال و قشر مغز می‌­شود. از طرفی نتایح بررسی­ها نشان داد استفاده از این جینسنوسید منجر به افزایش میزان فاکتور رشد عصبی (NGF) و فاکتور نورون زایی مشتق از مغز (BDNF) در قشر مغز و نخاع کمری مدل موشی می­گردد که نشان می­دهد این جینسنوسید باعث آزاد شدن فاکتور رشد سیستم عصبی و ترمیم آسیب­‌ها می­‌گردد.

نتایج پژوهشی دیگر نشان می­‌دهد پیش تیمار داخل نخاعی با جینسنوسید Rg1 و Rb1 می­تواند باعث کاهش اختلالات رفتاری در مدل موشی بشود.

همچنین استفاده از پلی­ساکارید­های اسیدی تخلیص شده از جینسینگ، باعث کاهش میزان سایتوکاین­‌های التهابی، کاهش ورود سلول­های ایمنی به نخاع و جلوگیری از تخریب میلین می­‌شوند.

احساس خستگی یکی از رایج‌­ترین مشکلات بیماران مبتلا به ام اس است. نتایج یک پژوهش نشان می‌­دهد مصرف جینسنگ به مدت 3 ماه در 60 بیمار مبتلا به ام اس، باعث کاهش احساس خستگی در52 بیمار شده است و کیفیت زندگی آن­‌ها را به میزان قابل توجهی افزایش داده است.

در مجموع استفاده از جینسنگ قرمز کره‌­ای و یا مواد تشکیل دهنده­ی آن باعث جلوگیری از بروز یا پیشرفت التهابات سیستم عصبی مرکزی می­شود. همچنین مطالعات بالینی که روی استفاده از جنسینگ برای بیماران مبتلا به ام اس صورت گرفته نتایج امیدوار کننده‌­ای را نشان می‌­دهند. انتظار می­‌رود با افزایش تحقیقات در این حوزه، نتایج هیجان انگیزی از اثرات درمانی جینسینگ برای بیماران مبتلا به ام اس بدست آید.

اثرات جینسنگ بر بیماری­ کرون و کولیت زخمی

بیماری کرون و کولیت زخمی، از بیماری­‌های خود ایمنی مرتبط با دستگاه گوارشی هستند که در اثر التهابات مزمن در این دستگاه ایجاد می­شوند. بیماری کرون می­تواند هر بخش از دستگاه گوارش از دهان تا مقعد را تحت تاثیر قرار دهد در حالی که کولیت زخمی فقط در روده و راست روده ظاهر می­‌شود. هر دو بیماری دارای تظاهرات بالینی مشابه همانند: درد شکمی، تهوع، اسهال، خونریزی­های رکتوم، گرفتگی عضلات ناحیه‌­ی لگن، کاهش وزن و کم­خونی هستند. بنابراین هر دو بیماری می­‌توانند کیفیت زندگی فرد را کاهش بدهند.

بررسی‌­ها نشان می­‌دهند جینسنگ وحشی تخمیر شده دارای متابولیت­هایی است که در جینسنگ وحشی وجود ندارند. مطالعات انجام شده روی مدل حیوانی کولیت نشان می‌­دهد استفاده از جینسینگ وحشی تخمیر شده، بدلیل وجود متابولیت­‌های خاص، می‌­تواند شدت کولیت را کاهش دهد و از ورود ماکروفاژ­ها به بافت کولون جلوگیری کند. جینسیگ وحشی تخمیر شده همچنین باعث مهار بیان سایتوکاین­‌های التهابی در مدل سلولی التهاب ( ماکروفاژ­ه‌ای التهابی شده با لیپوپلی­ساکارید ) و ماکروفاژ­های صفاقی می‌­شود.

نتیجه­‌ی پژوهشی دیگر نشان می­‌دهد جینسنوسید Rf می‌­تواند از طریق کاهش بیان واسطه­‌های التهابی مانند IL-1beta، IL-6، TNF-alpha و … و همچنین سرکوب فاکتور­های رونویسی دخیل در مسیر­های سیگنالینگ التهابی، به کاهش التهاب منجر شود.

این نتایج پیشنهاد می­‌کنند متابولیت­‌های جینسنگ مانند جینسنوسید Rh، بدلیل داشتن اثرات ضد التهابی برای روده، می­توانند عامل دارویی مناسبی برای درمان بیماری کرون و کولیت زخمی باشند.

اثرات جینسنگ بر اگزما

اگزما یکی از بیماری­‌های خودایمنی پوست است. شایع‌­ترین علامت بیماری خارش است. خاراندن ناحیه می­ت‌واند باعث افزایش التهاب در آن ناحیه بشود. افراد مبتلا به اگزما دارای میزان بالای تعدادی از سایتوکاین‌­های التهابی در پوست هستند. نتایج چندین مطالعه نشان می­‌دهد استفاده از جینسینگ دارای اثرات پیشگیرانه و درمانی در مدل­‌های درون­تنی و برون­تنی اگزما می­‌باشد.

نتایج یک مطالعه نشان می‌دهد، مصرف خوراکی عصاره­ی جینسینگ قرمز کره‌­ای در مدل موشی، توانسته است باعث متعادل کردن مواردی از قبیل: شرایط پوست، هاپرپلازی اپیدرم، ورود سلول­‌های ائوزینوفیل و مونوسیت به ناحیه ضایعه و بیان TNF-alpha و اینترفرون گاما در ناحیه ضایعه بشود. همچنین آنالیز نتایج ایمونوهیستوشیمی نشان داد، عصاره­ی جینسینگ قرمز کره‌­ای بیان لنفوپروتئین استرومایی تیموس، که از سایتوکاین­‌ها است و نقش مهمی در بلوغ سلول­‌های T دارد، و همچنین بیان  TNF-alphaرا مهار می­‌کند.

نتیجه‌­ی پژوهشی دیگر نشان داد که استفاده­‌ی مستقیم از عصاره­ی جینسینگ قرمز کره‌­ای بر روی ضایعات پوستی ایجاد شده در مدل موشی، باعث بهبود وضعیت پوست و کاهش خارش آن و همچنین کاهش مقادیر سرمی ایمونوگلوبولین E و کاهش بیان ژن سایتوکاین‌­های التهابی و کاهش فعالیت مسیر­های سیگنالینگ مرتبط با التهاب می­‌شود.

نتیجه‌­ی بررسی­‌های مولکولی نشان می‌­دهد استفاده از عصاره­ی جینسنگ قرمز کره­ای باعث کاهش بیان سایتوکاین­‌های التهابی در رده­‌های سلولی کراتینوسیت ( HaCaT) و مست سل (HMC-1) انسانی و از طرفی مهار بیان پروتئین­‌های التهابی از ماکروفاژ­ها می­‌شود.

این یافته­‌ها و نتایج نشان می‌­دهند جینسنگ و مشتقات آن می­‌توانند دارای اثرات درمانی در افراد مبتلا به اگزما و مدل­‌های درون­تنی و برون­تنی آن باشند. با توجه به امکان استفاده از فرم­‌های خوراکی و موضعی جینسنگ و اثرات درمانی مورد تایید آن برای بیماری اگزما، استفاده از جینسنگ می‌­تواند یکی از ارو‎های جایگزین برای درمان این بیماری باشد.

اثرات درمانی جینسنگ بر آرتریت روماتوئید

آرتریت روماتوئید یکی از بیماری­‌های خودایمنی است که عمدتا مفاصل را تحت تاثیر قرار می­‌دهد. این بیماری عمدتا باعث گرم و متورم شدن و درد مفاصل می‌‌شود. با اینکه منشاء بیماری ناشاخته است اما به نظر می‌­رسد عوامل ژنتیکی و محیطی در ایجاد آن نقش دارند. در اثر این بیماری سیستم ایمنی بدن به مفاصل حمله می­‌کند و باعث ایجاد پاسخ التهابی و ضخیم شدگی کپسول مفصل، غضروف و استخوان زیرین می­شود. دارو­هایی که برای درمان این بیماری استفاده می­‌شوند عمدتا علائم آن را کاهش می­‌دهند و بیماری را به­‌طور کامل و موفق درمان نمی­‌کنند و همچنین دارای عوارض جانبی مانند حالت تهوع، بثورات پوستی و اختلالات دستگاه تنفسی هستند.

بررسی­های بافت شناختی در مدل موشی آرتریت نشان می­‌دهد استفاده از عصاره­ی جینسینگ قرمز کره‌­ای می­تواند باعث بهبود آرتریت و التهاب مفاصل بشود. این اثرات از طریق کاهش نرخ فسفریله و فعال شدن مبدل­‌های سیگنال و فاکتور­های رونویسی، تعداد سلول­های Th17 و RANKL ( یک پروتئین غشایی که می­تواند در سطح سلول­های T نیز بیان شود و اثرات مهمی در واکنش­های ایمنی دارد ) اعمال می­شود. همچنین بررسی­ها نشان داد عصاره‌­ی جینسینگ قرمز کره­‌ای دارای اثرات مشابه بر روی سلول­‌های تک هسته­‌ای خون محیطی انسان می­‌باشد و می‌­توانند باعث کاهش سایتوکاین‌­های التهابی و آنتی­بادی­‌ها در جریان خون و همچنین کاهش فعال شدن لکوسیت­‌ها و افزایش مقادیر سرمی سایتوکاین ضد التهابی IL-10 که نقش مهمی در پیشگیری از بیماری­‌های خودایمنی دارد، بشود.

نتایج یک مطالعه نشان می­‌دهد جینسنوسید­های حاوی ساپونین همانند : Rg3، Rk1 و Rg5 می­‌توانند از آسیب اکسیداتیو به بافت جلوگیری کنند، به بازیابی آنزیم سوپراکسید دیسموتاز و اثرات آنتی­اکسیدانی آن کمک کنند و بیان آنزیم MMP-3 را مهار کنند.

روی هم رفته نتایج پژوهش­‌های انجام شده در شرایط برون­تنی و درون­تنی نشان می‌­دهند استفاده از جینسینگ و مشتقات آن اثراتی مطلوبی بر بهبود آرتریت روماتوئید دارند و این احتمال را مطرح می‌­کنند که جینسینگ می‌­تواند دارای اثرات پیشگیرانه و درمانی برای این بیماری باشد.

نکته!

جینسنگ قرمز کره‌ای در همه‌ی بیماری‌های خود ایمنی مفید نیست. در اختلالاتی که در آن شما افزایش التهاب و استرس اکسیداتیو را مشاهده می‌کنید، مصرف جینسنگ قرمز کره‌ای می‌تواند در کنترل علائم موثر باشد. اما در اختلالاتی مثل پسوریازیس، که با افزایش فعالیت سیستم ایمنی، پچ‌های پوستی شما بیشتر می‌شوند، خارش شدید می‌شود و علائم به طور کلی ممکن است تشدید شود، مصرف ترکیباتی که تقویت‌کننده سیستم ایمنی هستند، مثل عسل و مشتقات آن، جینسنگ و نرکیبات حساسیت‌زا مثل بادنجان، کیوی، توت فرنگی، گوجه فرنگی و … ممکن است علائمتان را بدتر کند. بنابراین قبل از مصرف این گیاه در پسوریازیس، با پزشک خود مشورت کنید.

نتیجه­‌گیری

روند رو به رشد شیوع بیمار‌ی­‌های خودایمنی در سال­‌های اخیر باعث شده است تا تلاش‌­ها برای توسعه­‌ی روش درمانی مناسب افزایش یابد. جینسنگ و اجزای آن ممکن است یک درمان قدرتمند برای بیماری­‌های ایمنی و التهابی باشند. گزارش‌­ها نشان می­‌دهند جینسنگ می­‌تواند به عنوان یک عامل متعادل‌کننده­‌ی سیستم ایمنی عمل کند و بنابراین می­‌تواند به عنوان یک عامل درمانی برای بیماری­‌های خودایمنی مطرح شود. در این راستا مطالعات آینده باید به پژوهش درباره چگونگی اثر جینسنگ بر واکنش­‌های التهابی و ضدالتهابی در بیماری­‌های خود ایمنی بپردازند.

منبع:

Panax ginseng: a candidate herbal medicine for autoimmune disease