بارداری خارج از رحم چیست؟

بارداری با تخمک بارور شده شروع می‌شود. به طور معمول تخمک بارور شده به لایه داخلی رحم می‌چسبد. حاملگی خارج از رحم زمانی اتفاق می‌افتد که یک تخمک بارور شده در خارج از حفره اصلی رحم کاشته می‌شود و رشد می‌کند.

لوله‌های فالوپ لوله‌هایی هستند که تخمدان‌ها را به رحم متصل می‌کنند. اگر تخمک در آنها گیر کند، به نوزاد تبدیل نمی‌شود و در صورت ادامه بارداری ممکن است سلامت شما در خطر باشد. متاسفانه امکان بارداری در این حالت وجود ندارد و معمولاً باید با استفاده از دارو یا عمل جراحی، بافت تشکیل‌شده برداشته شود.

علائم حاملگی خارج رحمی

حاملگی خارج از رحم همیشه علائمی ایجاد نمی‌کند و ممکن است فقط در طی یک اسکن معمول بارداری تشخیص داده شود. اگر علائمی دارید، بین هفته 4 تا 12 بارداری ایجاد می‌شوند.

علائم می‌تواند شامل ترکیبی از موارد زیر باشد:

• عقب‌افتادگی قاعدگی و سایر علائم بارداری
• درد شکم پایین در یک طرف
• خونریزی واژینال یا ترشح قهوه‌ای رنگ
• احساس ناراحتی هنگام ادرار کردن یا مدفوع کردن

اما این علائم لزوماً نشانه ای از یک مشکل جدی نیستند. آنها گاهی اوقات می‌توانند ناشی از مشکلات دیگری مانند ابنلا به میکروب معده باشند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟

اگر ترکیبی از علائم بالا را دارید ممکن است باردار باشید – حتی اگر تست بارداری مثبت نداده‌اید – با پزشک خود تماس بگیرید. بارداری خارج از رحم می‌تواند جدی باشد، بنابراین مهم است که فوراً مشاوره دریافت کنید.

پزشک در مورد علائم شما می‌پرسد و معمولاً برای تعیین اینکه آیا ممکن است حاملگی خارج از رحم داشته باشید باید آزمایش بارداری انجام دهید. ممکن است برای ارزیابی بیشتر دراوایل بارداری به یک کلینیک تخصصی ارجاع داده شوید، جایی که برای تایید تشخیص، سونوگرافی و آزمایش خون انجام می‌شود.

اگر ترکیبی از موارد زیر را تجربه کردید فوراً به نزدیکترین بخش حوادث و اورژانس خود بروید:

• درد شدید، ناگهانی و شدید در شکم
• احساس سرگیجه یا غش بسیار
• احساس بیماری
• بسیار رنگ پریده به نظر می‌رسید

این علائم می‌تواند به این معنی باشد که لوله فالوپ شما شکافته شده است (پارگی). این موضوع بسیار جدی است و جراحی برای ترمیم لوله فالوپ باید در اسرع وقت انجام شود. پارگی می‌تواند تهدید‌کننده زندگی باشد، اما خوشبختانه اگر به سرعت با آنها برخورد شود قابل درمان هستند.

نحوه درمان حاملگی خارج از رحم

3 درمان اصلی برای بارداری خارج از رحم وجود دارد:

• مدیریت انتظار: شما به دقت تحت نظر هستید و اگر تخمک بارور شده به خودی خود حل نشود، از یک درمان زیر استفاده می‌شود.
• دارو: از تزریق یک داروی قوی به نام متوترکسات برای توقف رشد بارداری استفاده می‌شود.
• جراحی: جراحی لاپاراسکوپی تحت بیهوشی عمومی برای برداشتن تخمک بارور شده، معمولاً همراه با لوله فالوپ آسیب دیده انجام می‌شود.

در مورد مزایا و خطرات هر گزینه به شما توضیح داده خواهد شد. در بسیاری از موارد بر اساس علائم شما و نتایج آزمایشاتی که انجام داده‌اید، درمان خاصی توصیه می‌شود. برخی از درمان‌ها ممکن است شانس شما را برای باردار شدن به طور طبیعی در آینده کاهش دهند، اگرچه در بیشتر موارد باز هم می‌توانید باردار شوید. در این مورد با پزشک خود صحبت کنید.

پس از رفع بارداری خارج از رحم چه اقداماتی باید انجام داد؟

از دست دادن بارداری می‌تواند ویرانگر باشد و بسیاری از زنان همان حس غم و اندوهی را احساس می‌کنند که انگار یکی از اعضای خانواده یا شریک زندگی خود را از دست داده‌اند. غیر‌معمول نیست که این احساسات چندین ماه طول بکشد، اگرچه معمولاً با گذشت زمان بهبود می‌یابند. مطمئن شوید که به خود و شریک زندگیتان زمان می‌دهید تا این دوره غم را به سلامت سپری می‌کنید. اگر شما یا شریک زندگیتان در تلاش برای کنار آمدن با خود هستید، بهتر است از حمایت یا مشاوره حرفه‌ای بهره‌مند شوید. در این مورد با پزشک خود صحبت کنید.

گروه‌های حمایتی برای افرادی که تحت تأثیر از دست دادن بارداری قرار گرفته‌اند نیز می‌توانند کمک کنند. درباره مقابله با فقدان بیشتر بخوانید و خدمات پشتیبانی سوگ را در منطقه خود بیابید.

تلاش برای داشتن یک فرزند دیگر

زمانی که شما و همسرتان احساس آمادگی جسمانی و عاطفی دارید، ممکن است بخواهید برای نوزاد دیگری تلاش کنید. احتمالاً به شما توصیه می‌شود که قبل از تلاش مجدد، حداقل دو دوره پس از درمان صبر کنید تا به خودتان اجازه بهبودی بدهید.

اگر تحت درمان با متوترکسات بوده‌اید، معمولاً توصیه می‌شود که حداقل سه ماه صبر کنید زیرا در صورت باردار شدن در این مدت، این دارو می‌تواند به کودک شما آسیب برساند.

اکثر زنانی که حاملگی خارج از رحم داشته‌اند، حتی اگر لوله فالوپ را برداشته باشند، می‌توانند دوباره باردار شوند. گاهی اوقات ممکن است نیاز به استفاده از درمان‌های باروری مانند IVF باشد.

در صورتی که قبلاً چنین بارداری داشته باشید، احتمال بارداری خارج از رحم دیگر بیشتر است، اما خطر آن همچنان کم است. اگر دوباره باردار شدید، ایده خوبی است که در اسرع وقت به پزشک خود اطلاع دهید تا اسکن‌های اولیه انجام شود تا همه چیز درست باشد.

چه چیزی می‌تواند باعث حاملگی خارج از رحم شود؟

در بسیاری از موارد مشخص نیست که چرا یک زن حاملگی خارج از رحم دارد. گاهی اوقات زمانی اتفاق می‌افتد که مشکلی در لوله‌های فالوپ وجود دارد، مانند باریک یا مسدود شدن آنها.

موارد زیر همگی با افزایش خطر حاملگی خارج رحمی مرتبط هستند:

• بیماری التهابی لگن (PID): التهاب دستگاه تناسلی زنان، معمولاً توسط یک عفونت مقاربتی (STI) ایجاد می‌شود.
• حاملگی خارج از رحم قبلی: خطر بارداری خارج از رحم دیگر حدود 10٪ است.
• جراحی قبلی روی لوله‌های فالوپ: مانند یک روش ناموفق عقیم‌‌سازی زنان
• درمان باروری مانندIVF : مصرف دارو برای تحریک تخمک‌گذاری می‌تواند خطر حاملگی خارج رحمی را افزایش دهد.
• باردار شدن در حین استفاده از دستگاه داخل رحمی (IUD) یا سیستم داخل رحمی (IUS) برای پیشگیری از بارداری: هرچند با این روش به ندرت باردارمی‌شوید اما اگر این روش را استفاده می‌کنید، احتمال بارداری خارج از رحم بیشتر است.
• سیگار کشیدن
• افزایش سن: این خطر برای زنان باردار بالای 35 سال بیشتر است.

 بارداری خارج از رحم چگونه تشخیص داده می‌شود؟

شما همیشه نمی‌توانید از بارداری خارج از رحم جلوگیری کنید، اما می‌توانید با استفاده از کاندوم در هنگام عدم تلاش برای محافظت از نوزاد در برابر بیماری‌های مقاربتی و با ترک سیگار در صورت سیگار کشیدن، خطر را کاهش دهید.

تشخیص حاملگی خارج از رحم تنها از روی علائم ممکن است دشوار باشد، زیرا ممکن است مشابه سایر شرایط باشد. ممکن است پزشک شما را معاینه کند و آزمایش بارداری ارائه دهد. اگر علائم حاملگی خارج رحمی و تست حاملگی مثبت را دارید، ممکن است برای انجام آزمایشات بیشتر به خدمات ارزیابی اولیه بارداری ارجاع داده شوید.

برخی از آزمایشاتی که ممکن است انجام دهید عبارتند از:

• سونوگرافی واژینال
• آزمایش خون
• جراحی لاپاراسکوپی
• سونوگرافی واژینال

حاملگی خارج از رحم معمولاً با انجام سونوگرافی ترانس واژینال تشخیص داده می‌شود. این روش شامل قرار دادن یک پروب کوچک در واژن است. پروب آنقدر کوچک است که به راحتی وارد می‌شود و نیازی به بی‌حسی موضعی ندارید. متخصص امواج صوتی ساطع می‌کند تا تصویری نزدیک از سیستم تولیدمثلی شما روی مانیتور ایجاد کنند. این روش اغلب نشان می‌دهد که آیا تخمک بارور شده در یکی از لوله‌های فالوپ شما کاشته شده است، اگرچه گاهی اوقات تشخیص آن بسیار دشوار است.

آزمایشات خون

آزمایش خون برای اندازه‌گیری هورمون بارداری گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG) نیز ممکن است دو بار و به فاصله 48 ساعت انجام شود تا ببیند سطح آن در طول زمان چگونه تغییر می‌کند.

این آزمایش می‌تواند یک روش مفید برای شناسایی حاملگی های خارج از رحمی باشد که در طول اسکن سونوگرافی یافت نمی‌شوند، زیرا سطح hCG تمایل به پایین‌تر بودن و افزایش آهسته‌تر در طول زمان نسبت به بارداری طبیعی دارد. نتایج آزمایش می‌تواند در تعیین بهترین درمان برای بارداری خارج از رحم نیز مفید باشد.

جراحی لاپاراسکوپی

اگر هنوز مشخص نیست که آیا حاملگی خارج از رحم دارید یا محل بارداری ناشناخته است، ممکن است لاپاراسکوپی انجام شود. این روش یک نوع جراحی است که تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود که شامل ایجاد یک برش کوچک در شکم و قرار دادن یک لوله به نام لاپاراسکوپ است. پزشک شما از لاپاراسکوپ برای بررسی مستقیم رحم و لوله‌های فالوپ استفاده می‌کند. اگر حاملگی خارج رحمی در طول عمل تشخیص داده شود، ممکن است از ابزا‌های کوچک جراحی برای برداشتن آن استفاده شود تا از نیاز احتمالی به عمل دوم در آینده جلوگیری شود.

درمان بارداری خارج از رحم

متأسفانه جنین در حال رشد را نمی‌توان در حاملگی خارج از رحم نجات داد. معمولاً برای از بین بردن بارداری قبل از بزرگ شدن بیش از حد نیاز به درمان است. گزینه‌های اصلی درمان عبارتند از:

• مدیریت انتظار: وضعیت شما به دقت بررسی می‌شود تا مشخص شود آیا درمان لازم است یا خیر.
• دارو: دارویی به نام متوترکسات برای توقف رشد بارداری استفاده می‌شود.
• جراحی: جراحی برای برداشتن حاملگی معمولا همراه با لوله فالوپ آسیب دیده استفاده می‌شود.

این گزینه‌ها هر کدام دارای مزایا و معایبی هستند که پزشک با شما در میان خواهد گذاشت و بسته به عواملی مانند علائم، اندازه جنین و سطح هورمون بارداری (گنادوتروپین جفتی انسانی یا (hCG) در خون شما، بهترین گزینه را برای شما توصیه می‌کنند.

مدیریت انتظار

اگر هیچ علامت یا علائم خفیفی ندارید و بارداری بسیار کوچک است یا نمی‌توان آن تشخیص داد، ممکن است فقط نیاز به نظارت دقیق داشته باشید، زیرا احتمال زیادی وجود دارد که بارداری خود به خود از بین برود. این روش به عنوان مدیریت انتظار شناخته می‌شود.

احتمال وقوع موارد زیر وجود دارد:

• برای بررسی اینکه آیا سطح hCG در خون شما در حال کاهش است یا خیر، آزمایش‌های خونی منظمی خواهید داشت. تا زمانی که هورمون دیگر پیدا نشود به این آزمایش‌ها نیاز خواهید داشت. اگر سطح هورمون شما کاهش نیابد یا افزایش یابد، ممکن است به درمان بیشتری نیاز داشته باشید.
• معمولاً مقداری خونریزی واژینال خواهید داشت. تا زمانی که این خونریزی متوقف شود، به جای تامپون، از پد یا حوله استفاده کنید.
• ممکن است کمی درد شکم را تجربه کنید، برای تسکین آن از پاراستامول استفاده کنید.

در صورت بروز علائم شدیدتر به شما گفته می‌شود که چه کاری انجام دهید. مزیت اصلی نظارت این است که هیچ عارضه جانبی درمان را تجربه نخواهید کرد. یک عیب مدیریت انتظار این است که هنوز خطر کوچکی برای باز شدن یک لوله فالوپ (پارگی) وجود دارد و ممکن است در نهایت به درمان نیاز داشته باشید.

داروها

اگر حاملگی خارج رحمی زود تشخیص داده شود اما نظارت فعال مناسب نباشد، ممکن است درمان با دارویی به نام متوترکسات توصیه شود. این کار با متوقف کردن رشد بارداری انجام می‌شود و به صورت یک بار تزریق به شما داده می‌شود. بعد از درمان نیازی به ماندن در بیمارستان نخواهید داشت، اما آزمایشات خونی منظم انجام می‌شود تا بررسی شود که آیا درمان موثر است یا خیر. گاهی اوقات نیاز به دوز دوم است و در صورت عدم موفقیت ممکن است جراحی لازم باشد.

حداقل تا 3 ماه پس از درمان باید از روش‌های پیشگیری قابل اعتماد استفاده کنید. این به این دلیل است که اگر در این مدت باردار شوید، متوترکسات می‌تواند برای نوزاد مضر باشد. همچنین تا زمانی که به شما گفته نشده الکل بی‌خطر است، باید ازمصرف آن اجتناب کنید، زیرا نوشیدن بلافاصله پس از دریافت دوزمتوترکسات می‌تواند به کبد شما آسیب برساند.

سایر عوارض جانبی متوترکسات عبارتند از:

• درد شکم: معمولاً خفیف است و باید ظرف یک یا دو روز برطرف شود.
• سرگیجه
• احساس کسالت
• اسهال
• همچنین احتمال پارگی لوله فالوپ بعد از درمان وجود دارد. به شما گفته می‌شود که اگر فکر می‌کنید این اتفاق افتاده است باید مراقب چه چیزی باشید و چه کاری انجام دهید.

عمل جراحی

در بیشتر موارد، جراحی لاپاراسکوپی برای برداشتن حاملگی قبل از بزرگ شدن جنین انجام می‌شود.

در طی لاپاراسکوپی:

• به شما بیهوشی عمومی داده می‌شود، بنابراین در حین انجام آن خواب هستید.
• برش‌های کوچک در شکم شما ایجاد می‌شود.
• یک لوله نازک مشاهده (لاپاراسکوپ) و ابزار جراحی کوچک از طریق برش‌ها وارد می‌شود.
• اگر لوله فالوپ دیگر شما سالم به نظر برسد، کل لوله فالوپ حاوی حاملگی برداشته می‌شود – در غیر این صورت، ممکن است اقدام به برداشتن حاملگی بدون برداشتن کل لوله شود.

برداشتن لوله فالوپ آسیب دیده موثرترین درمان است و تصور نمی‌شود شانس باردار شدن مجدد شما را کاهش دهد. پزشک شما از قبل این موضوع را با شما در میان خواهد گذاشت و از شما پرسیده می‌شود که آیا موافق برداشتن لوله هستید یا خیر.

 اکثر زنان می‌توانند چند روز پس از جراحی بیمارستان را ترک کنند، اگرچه بهبودی کامل ممکن است 4 تا 6 هفته طول بکشد. اگر لوله فالوپ شما قبلاً پاره شده است، به جراحی اورژانسی نیاز خواهید داشت. جراح برش بزرگتری در شکم شما ایجاد می کند (لاپاراتومی) تا خونریزی را متوقف کند و لوله فالوپ شما را در صورت امکان ترمیم کند. پس از هر یک از انواع جراحی، اگر گروه خونی شما RhD منفی باشد، درمانی به نام پیشگیری از رزوس ضد D انجام می‌شود. این روش شامل تزریق دارویی است که به پیشگیری از بیماری رزوس (بیماری همولیتیک نوزاد) در بارداری‌های آینده کمک می‌کند.

سخن پایانی

یکی از شرایط غیرمعمولی که ممکن است در برخی بانوان باردار رخ دهد، حاملگی خارج رحمی است. در این وضعیت، تخمک لقاح‌یافته در جایی خارج از رحم (اغلب  لوله‌های فالوپ) لانه‌گزینی و رشد می‌کند. بارداری خارج رحمی با علائمی نظیر شکم‌درد، لکه‌بینی و یا خونریزی شدید همراه است و از آنجایی که تنها محل مناسب رشد جنین، رحم است؛ لذا لانه‌گزینی جنین در محلی به غیر از رحم می‌تواند عوارض خطرناکی را برای مادر به دنبال داشته باشد. در بارداری خارج رحمی، با بزرگ شدن جنین، بافتی که لانه‌گزینی در آن رخ داده است، پاره می‌شود و این امر می‌تواند منجر به مرگ مادر گردد. بنابراین، به محض اطلاع از حاملگی خارج رحمی باید به پزشک خود اطلاع دهید تا با انجام آزمایشات لازم و تشخیص بهترین روش ختم بارداری یا سقط جنین انجام شود.

 منابع

Ectopic pregnancy