سرطان خون یا بیماری لوسمی چیست؟

سرطان خون چیست؟

سرطان خون یا لوسمی (Leukemia) نوعی سرطان است که از جایی که سلول‌های خونی تولید می‌شوند؛ یعنی مغز استخوان منشا می‌گیرد.

در این بیماری، سلول‌های خونی غیرطبیعی و سرطانی تولید می‌شوند که نمی‌توانند وظیفه خود را به درستی انجام دهند و به مرور بر سلول‌های سالم غلبه می‌کنند. این مسئله موجب ایجاد مشکلات متعددی در عملکرد طبیعی بدن می‌گردد.

در این مقاله به بررسی سرطان خون، انواع آن، علائم آن و روش‌های درمانی می‌پردازم. در ادامه با من همراه باشید.

مغز استخوان چیست و چگونه سلول‌های خونی را تولید می‌کند؟

برای درک بهتر سرطان خون، ابتدا باید با روند طبیعی تولید سلول‌های خونی آشنا شوید. مغز استخوان، بافت اسفنجی داخلی استخوان‌هاست که وظیفه تولید سلول‌های خونی را برعهده دارد. سه نوع اصلی سلول خونی در بدن وجود دارد:

1. گلبول‌های قرمز: مسئول حمل اکسیژن.
2. گلبول‌های سفید: مسئول دفاع از بدن و مبارز‌ه با عفونت‌ها.
3. پلاکت‌ها: کمک به انعقاد خون و جلوگیری از خونریزی.

در حالت طبیعی، مغز استخوان سلول‌های نابالغی به نام سلول‌های بنیادی‌ تولید می‌کند که به مرور به یکی از انواع سلول‌های خونی تبدیل می‌شوند. در سرطان خون این روند طبیعی مختل می‌شود.

سرطان خون چگونه ایجاد می‌شود؟

در سرطان خون، سلول‌های بنیادی موجود در مغز استخوان دچار جهش‌های ژنتیکی می‌شوند و شروع به تولید سلول‌های خونی غیرعادی و ناکارآمد می‌کنند. این سلول‌ها اغلب به صورت کنترل نشده تقسیم می‌شوند و به‌جای تبدیل به سلول‌های سالم، به سلول‌های سرطانی تبدیل می‌شوند که:

• وظیفه‌ای در بدن ندارند.
• در مغز استخوان تجمع پیدا می‌کنند.
• جلوی تولید سلول‌های سالم را می‌گیرند.
• ممکن است وارد جریان خون شده و به سایر اندام‌های بدن آسیب بزنند.

Most blood cancers, also called hematologic cancers, start in the bone marrow, where blood cells are produced. Blood cancers occur when abnormal blood cells grow out of control, interfering with the function of normal blood cells, which fight off infection and produce new blood cells.

بیشتر سرطان‌های خون که سرطان‌های هماتولوژیک نیز نامیده می‌شوند، از مغز استخوان، جایی که سلول‌های خونی تولید می‌شوند، شروع می‌شوند. سرطان‌های خون زمانی رخ می‌دهند که سلول‌های خونی غیرطبیعی رشد خارج از کنترلی داشته و در عملکرد سلول‌های خونی طبیعی که با عفونت‌ها مبارزه می‌کنند و سلول‌های خونی جدید تولید می‌کنند، اختلال ایجاد می‌کنند.

انواع سرطان خون

سرطان خون به طور کلی به چهار نوع اصلی تقسیم می‌شود:

لوسمی لنفوسیتی حاد (ALL)

• بیشتر در کودکان دیده می‌شود.
• رشد سریع دارد.
• سلول‌های سرطانی از نوع لنفوسیت هستند.

لوسمی میلوئیدی حاد (AML)

• بیشتر در بزرگسالان رخ می‌دهد.
• رشد سریع دارد.
• از سلول‌های میلوئیدی منشا می‌گیرد.

لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL)

• در افراد مسن‌تر شایع‌تر است.
• رشد آهسته‌تری دارد.
• ممکن است سال‌ها بدون علامت باقی بماند.

لوسمی میلوئیدی مزمن (CML)

• رشد نسبتا کند دارد.
• در ابتدا ممکن است بدون علامت باشد.
• معمولا با آزمایش خون تشخیص داده می‌شود.

علاوه بر ۴ نوع اصلی، انواع دیگری از سرطان خون نیز وجود دارند از جمله لنفوم هوچکین، لنفوم غیرهوچکین، مولتیپل میلوما و …

علائم سرطان خون

علائم بسته به نوع سرطان خون و شدت آن متفاوت است اما برخی علائم شایع عبارتند از:

• خستگی و ضعف شدید
• کاهش وزن بدون دلیل
• تب و تعریق شبانه
• کبودی یا خونریزی آسان
• عفونت‌های مکرر
• درد استخوان‌ها و مفاصل
• تورم غدد لنفاوی
• رنگ‌پریدگی پوست

این علائم ممکن است با بسیاری از بیماری‌های دیگر اشتباه گرفته شوند، بنابراین تشخیص قطعی فقط با آزمایش‌های پزشکی ممکن است.

علت بروز سرطان خون

علت دقیق ایجاد سرطان خون در بسیاری از موارد ناشناخته است، اما برخی عوامل خطر عبارتند از:

• قرار گرفتن در معرض اشعه‌های یونیزه کننده
• تماس با مواد شیمیایی سرطان‌زا مانند بنزن
• سابقه خانوادگی سرطان خون
• اختلالات ژنتیکی
• ضعف سیستم ایمنی
• شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی قبلی

تشخیص سرطان خون

برای تشخیص سرطان خون، پزشک ابتدا شرح‌ حال و علائم بیمار را بررسی کرده و سپس آزمایش‌هایی را تجویز می‌کند شامل:

• آزمایش شمارش سلول‌های خونی (CBC/diff): بررسی تعداد سلول‌های خونی
• اسمیر خون محیطی: مشاهده مستقیم سلول‌ها زیر میکروسکوپ.
• بیوپسی مغز استخوان: برداشت نمونه از مغز استخوان برای بررسی دقیق.
• آزمایش‌های ژنتیکی و مولکولی: بررسی جهش‌های خاص.
• سی‌تی‌اسکن یا MRI: بررسی گسترش بیماری در سایر نقاط بدن.

درمان سرطان خون

درمان سرطان خون به نوع، شدت بیماری، سن و وضعیت عمومی بیمار بستگی دارد. روش‌های درمانی عبارتند از:

1. شیمی‌درمانی: اصلی‌ترین روش درمان سرطان خون است که در آن از داروهایی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود.
2. پرتودرمانی: استفاده از اشعه برای نابود کردن سلول‌های سرطانی که معمولا در موارد خاص انجام می‌شود.
3. پیوند سلول‌های بنیادی: جایگزینی مغز استخوان بیمار با مغز استخوان سالم از خود فرد یا اهدا کننده مناسب.
4. درمان هدفمند: داروهایی هستند که روی مولکول‌های خاصی از سلول‌های سرطانی اثر می‌گذارند.
5. ایمونوتراپی: تقویت سیستم ایمنی برای شناسایی و حمله به سلول‌های سرطانی.

زندگی با سرطان خون

درمان‌های جدید موجب شده‌اند بسیاری از بیماران بهبود یافته یا بتوانند سال‌ها با بیماری زندگی کنند. سبک زندگی سالم، رژیم غذایی مناسب، کاهش استرس و حمایت اطرافیان نقش مهمی در کیفیت زندگی این بیماران دارد.

تجربه بیماران

مینا ۳۵ ساله مبتلا به لوسمی لنفوسیتی مزمن: در ابتدا فکر می‌کردم فقط یک خستگی ساده است ولی با آزمایش خون مشخص شد که سرطان خون دارم. شیمی‌درمانی آسان نبود اما حالا بعد از ۲ سال درمان، بیماری من در وضعیت کنترل شده قرار داد. یاد گرفتم به زندگی عادی برگردم و از هر لحظه لذت ببرم.

رضا ۸ ساله مبتلا به لوسمی لنفوسیتی حاد: پسرم بعد از ۶ ماه شیمی‌درمانی سخت، حالا به مدرسه بر‌می‌گردد. امید ما درمان کامل است. مهم‌ترین چیز، همراهی تیم پزشکی و انگیزه‌ و آرامشی بود که تمام اعضای خانواده سعی می‌کردیم به یکدیگر بدهیم.

سوالات متداول

جمع‌بندی

سرطان خون یا لوسمی اختلالی است که در آن مغز استخوان، سلول‌های خونی غیرطبیعی و سرطانی تولید می‌کند که عملکرد طبیعی ندارند و به بدن آسیب می‌رسانند.

سرطان خون بیماری پیچیده‌ای است اما با پیشرفت‌‌های علم پزشکی، امید به درمان و زندگی با کیفیت در بیماران مبتلا به این بیماری بسیار بیشتر شده است.

تشخیص زودهنگام، انتخاب روش مناسب درمانی و حمایت روانی، سه ضلع موفقیت در مسیر مقابله با سرطان خون هستند.

منابع:

https://www.cancercenter.com/blood-cancers

https://www.cancer.gov/publications/dictionaries/cancer-terms/def/hematologic-cancer

https://www.stsft.nhs.uk/services/cancer-services/cancer-information-hub/tumour-type/haematology/what-haematology-cancer

https://www.hematology.org/education/patients/blood-cancers