سلول‌ های بنیادی عصبی چیست؟ کاربردهای درمانی و نحوه استفاده از آن

سلول‌های بنیادی عصبی (Neural Stem Cells) به عنوان سلول‌های چندتوانی شناخته می‌شوند که توانایی خود نوزایی و تمایز به انواع سلول‌های سیستم عصبی مرکزی (CNS) را دارند. این سلول‌ها نقش کلیدی در ترمیم و بازسازی بافت عصبی ایفا می‌کنند و امیدهای تازه‌ای برای درمان بیماریهای عصبی مانند آلزایمر، پارکینسون، آسیب‌های نخاعی و سکته مغزی ایجاد کرده‌اند.

سلول‌ های بنیادی عصبی چیست؟ کاربردهای درمانی و نحوه استفاده از آن در علم پزشکی چه می‌باشد و چالش‌های درمان چه خواهد بود؟ بله این‌ها مهمترین سوالاتی هستند که در این مقاله به آن پاسخ خواهم داد.

پس برای اینکه با آخرین اخبار پزشکی به روز بمانید، توصیه می‌کنم تا انتها با من همراه باشید.

سیستم عصبی مرکزی چیست؟

سیستم عصبی مرکزی (CNS) بالغ در پستانداران از سه نوع سلول اصلی تمایزیافته تشکیل شده است:

• نورون‌ها: اطلاعات را از طریق پتانسیل عمل و انتقال‌دهنده‌های عصبی به سایر نورون‌ها، سلول‌های عضلانی یا غدد منتقل می‌کنند.
• آستروسیت‌ها و الیگودندروسیت‌ها (سلول‌های گلیال): نقش حمایتی حیاتی برای عملکرد و بقای نورون‌ها دارند.

سلول‌ های بنیادی عصبی چه سلول هایی هستند؟

این سلول‌ها مثل سلول‌های مادر هستند که می‌توانند به هر سه نوع سلول سیستم عصبی تبدیل شوند. این سلول‌ها دو ویژگی مهم دارند:

• می‌توانند مدام خودشان را تکثیر کنند (خودنوزایی)
• می‌توانند به انواع سلول‌های عصبی تبدیل شوند (چندتوانی)

سلول های بنیادی عصبی چند نوع هستند؟

• سلولهای بنیادی جنینی

این سلولها از توده سلولی داخلی بلاستوسیست مشتق می‌شوند و قابلیت تمایز به تمام انواع سلول‌های بدن از جمله سلول‌های عصبی را دارند. با این حال، استفاده از آنها با چالش‌های اخلاقی و خطر تشکیل تومور همراه است.

• سلول‌های بنیادی پرتوان القایی

این سلول‌ها با برنامه‌ریزی مجدد سلول‌های بالغ به دست می‌آیند و توانایی مشابه سلولهای بنیادی جنینی دارند.

• سلولهای بنیادی عصبی بالغ : این سلول‌ها در مغز بالغ وجود دارند و نقش مهمی در نوروژنز (تولید نورون‌های جدید) و ترمیم محدود آسیب‌های عصبی ایفا می‌کنند.

سلول‌ های بنیادی عصبی در کجا قرار دارند؟

سلول‌های بنیادی عصبی در مغز بزرگسالان، در دو منطقه خاص ساکن هستند:

• ناحیه زیربطنی: نزدیک بطن‌های مغز (سلول‌های جدید برای حس بویایی می‌سازد)
• هیپوکامپ: مرکز یادگیری و حافظه (اینجا روزانه سلول‌های جدید ساخته می‌شوند)

سلول های بنیادی عصبی چه کاربردهایی دارند؟

1. درمان آسیب‌های نخاعی

سلول‌های بنیادی عصبی با تمایز به نورون‌ها و الیگودندروسیت‌ها می‌توانند اتصالات عصبی قطع شده را بازسازی و میلین آسیب دیده را ترمیم کنند.

2. بیماری‌های تخریب کننده عصبی

• پارکینسون: پیوند سلولهای بنیادی عصبی به ناحیه جسم سیاه (Substantia Nigra) می‌تواند تولید دوپامین را بازیابی کند.
• آلزایمر:سلول‌های بنیادی عصبی می‌توانند نورون‌های آسیب‌دیده را جایگزین و با ترشح فاکتورهای نوروتروفیک، بقای سلول‌های موجود را افزایش دهند.

3. درمان سکته مغزی

پیوند سلول‌های بنیادی عصبی به ناحیه آسیب‌دیده مغز می‌تواند با جایگزینی نورون‌های مرده و کاهش التهاب، بهبود عملکرد حرکتی و شناختی را تسهیل کند.

درمان با سلول های بنیادی عصبی چه مشکلاتی دارد؟ 

علی‌رغم پیشرفت‌های چشمگیر، استفاده از سلول‌های بنیادی عصبی در درمان با موانعی مواجه است که شامل موارد زیر می‌باشند:

• خطر تومورزایی: تمایز ناکامل سلول‌های بنیادی عصبی ممکن است منجر به تشکیل تومور شود.
• رد پیوند: سیستم ایمنی بدن ممکن است سلول‌های پیوندی به ویژه در مورد سلول‌های غیراتولوگرا پس بزند.
• حفظ بقا: حفظ بقا و یکپارچگی سلول‌های پیوندشده در محیط میزبان چالش برانگیز است.

سوالات متداول

تجربه بیماران

علی، 45 ساله  (آسیب نخاعی درتصادف رانندگی)

وضعیت قبل از درمان: فلج کامل پاها پس از تصادف

درمان دریافت شده: تزریق سلولهای بنیادی عصبی به نخاع

نتایج پس از یک سال: بهبود حس در پاها و توانایی حرکت جزئی با کمک فیزیوتراپی

مریم، 60 ساله (بیماری پارکینسون)

وضعیت قبل از درمان: لرزش شدید، کندی حرکات و اختلال در تعادل

درمان دریافت شده: پیوند سلول‌های بنیادی عصبی به ناحیه جسم سیاه مغز

نتایج پس از 6 ماه: کاهش لرزش و بهبود نسبی در راه رفتن

بهروز، 30 ساله (سکته مغزی)

قبل از درمان: ضعف شدید در سمت راست بدن و مشکل در گفتار

درمان دریافت شده: تزریق سلول‌های بنیادی عصبی به ناحیه آسیب دیده مغز

نتایج پس از 8 ماه: بهبود حرکت دست راست و گفتار روانتر

زهرا، 50 ساله (ام اس پیشرونده)

قبل از درمان: کاهش بینایی، ضعف عضلانی و خستگی شدید

درمان دریافت شده: سلول درمانی همراه با داروهای تعدیل کننده ایمنی

نتایج پس از یک سال: کاهش حملات و بهبود نسبی قدرت عضلانی

جمع‌بندی

تحقیقات نشان داده است که مغز بالغ پستانداران دارای سلول‌های بنیادی عصبی است. این سلول‌ها پتانسیل درمانی برای بیماری‌های عصبی مانند پارکینسون و آسیب‌های نخاعی دارند. همچنین، تبدیل سلول‌های سوماتیک به نورون‌ها بدون نیاز به سلول‌های بنیادی پرتوان، گامی نویدبخش در پزشکی ترمیمی است.  اگرچه این مسیر با چالش‌های متعددی از جمله بقای کم سلول‌ها، خطر تومورزایی و دشواری یکپارچه‌سازی با سیستم عصبی روبروست، اما پیشرفت‌های چشمگیر اخیر در فناوری پیوند سلولی و مهندسی بافت، نویدبخش تحولی شگرف در درمان بیماری‌های عصبی است. ترکیب هوشمندانه سلول‌درمانی با روش‌های دارویی و تحریک عصبی می‌تواند بر بسیاری از موانع فعلی غلبه و انقلابی در درمان بیماری‌های لاعلاج سیستم عصبی ایجاد کند.

منبع

https://www.stemcell.com/neural-stem-cells-lp.html – Search