سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) چیست و چه علائمی دارد؟

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک PCOS وضعیتی است که بر سطح هورمونی زنان تأثیر می‌گذارد و آن را از تعادل خارج می‌کند. PCOS همچنین می‌تواند باعث رشد مو در صورت و بدن و طاسی سر نیز بشود. علاوه بر این، PCOS می‌تواند منجر به بروز مشکلات سلامتی بلند مدت مانند دیابت و بیماری‌های قلبی نیز بشود. آمار جهانی ابتلا به این بیماری 12 تا 21 درصد از زنان است. بر اساس بررسی‌ها این آمار در کشور ایران 7/1 تا 14/6 درصد می‌باشد. در این مقاله خواهیم گفت که سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یا PCOS چیست و توضیحاتی پیرامون آن ارائه خواهیم کرد. با ما همراه باشید.

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک باعث تغییر و به‌هم خوردن تعادل هورمون‌های زنانه می‌شود. ویژگی‌های ژنتیکی، مقاومت به انسولین و وجود التهاب در بدن از مهم‌ترین دلایل ایجاد این بیماری هستند. از مهم‌ترین علائم PCOS می‌‎‌توان به پریودهای نامنظم، پریودهای سنگین، آکنه، رشد موهای زائد، افزایش وزن، طاسی با الگوی مردانه و سردرد اشاره کرد. در ادامه بیشتر به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک خواهیم پرداخت.

تخمدان پلی کیستیک (PCOS) چیست؟

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یک مشکل هورمونی است که زنان را در سنین باروری (15 تا 44 سالگی) تحت تاثیر قرار می‌دهد. در یکی از آمارها بین 2/2 تا 26/7 درصد از زنان در این گروه سنی PCOS دارند. بسیاری از زنان PCOS دارند اما آن را نمی‌دانند. در یک مطالعه، تا 70 درصد از زنان مبتلا به PCOS ، تشخیص داده نشده بودند. سندرم تخمدان پلی‌کیستیک روی تخمدان‌های زنان که اندام‌های تناسلی مسئول تولید استروژن و پروژسترون هستند (هورمون‌هایی که چرخه قاعدگی را تنظیم می‌کنند)، تأثیر می‌گذارد. تخمدان‌ها همچنین مقدار کمی هورمون مردانه تحت عنوان آندروژن تولید می‌کنند.

تخمدان‌ها تخمک‌هایی را آزاد می‌کنند تا توسط اسپرم مرد بارور شود. آزاد شدن یک تخمک در هر ماه تخمک‌گذاری نامیده می‌شود. هورمون محرک فولیکول(FSH)  و هورمون لوتئینه‌کننده(LH)  که در غده هیپوفیز تولید می‌شوند، تخمک‌گذاری را کنترل می‌کنند.

PCOS یک “سندرم” یا گروهی از علائم است که بر تخمدان‌ها و تخمک‌گذاری تاثیر می‌گذارد. سه ویژگی اصلی آن عبارتند از:

• کیست در تخمدان‌ها
• سطوح بالای هورمون‌های مردانه
• پریودهای نامنظم یا حذف شده

در PCOS، تعدادی کیسه‌ی کوچک و پر از مایع و مواد دیگر در داخل تخمدان رشد می‌کند. کلمه “پلی‌کیستیک” به معنای “کیست‌های زیاد” است. این کیسه‌ها در واقع فولیکول‌هایی هستند که هر کدام حاوی یک تخمک نابالغ است. تخمک‌ها هرگز به اندازه‌ای بالغ نمی‌شوند که باعث شروع تخمک‌گذاری شود. عدم تخمک‌گذاری، سطح استروژن، پروژسترون، FSH و LH را تغییر می‌دهد. در این شرایط سطح پروژسترون کمتر از حد معمول است، در حالی‌که سطح آندروژن بالاتر از حد معمول می‌باشد. هورمون‌های مردانه‌ی مازاد چرخه قاعدگی را مختل می‌کنند، بنابراین زنان مبتلا به PCOS کمتر از حد معمول پریود می‌شوند.

چه چیزی باعث سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) می‌شود؟

علت دقیق این بیماری هنوز مشخص نشده است. محققان معتقدند که سطوح بالای هورمون‌های مردانه مانع از تولید هورمون‌های تخمدان‌ها و ساخت تخمک به طور طبیعی می‌شود. ژن‌ها، مقاومت به انسولین و التهاب همگی با تولید بیش از حد آندروژن مرتبط هستند.

1- ژن‌ها

مطالعات نشان می‌دهد که PCOS شیوع خانوادگی دارد. به‌نظر می‌رسد تعدادی از ژن‌ها، نه فقط یک زن، در بروز این بیماری نقش دارند.

2- مقاومت به انسولین

تا 70 درصد از زنان مبتلا به PCOS مقاومت به انسولین دارند، به این معنی که سلول‌های آن‌ها نمی‌تواند به درستی از انسولین استفاده کند. انسولین هورمونی است که توسط پانکراس ترشح می‌شود و وظیفه‌ی آن کمک به وارد شدن قند به درون سلول‌ها می‌باشد. زمانی که سلول‌ها نتوانند به درستی از انسولین استفاده کنند، تقاضای بدن برای انسولین افزایش می‌یابد. پانکراس برای جبران، انسولین بیشتری تولید می‌کند. انسولین اضافی تخمدان‌ها را تحریک می‌کند تا هورمون‌های مردانه بیشتری تولید کنند. چاقی عامل اصلی مقاومت به انسولین است. هم چاقی و هم مقاومت به انسولین می‌توانند خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را افزایش دهند.

3- التهاب

سطح التهاب در بدن زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی‌کیستیک بالا است. اضافه وزن نیز می‌تواند به بالا بودن میزان التهاب منجر شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد افزایش میزان التهاب با افزایش سطح آندروژن‌ها در ارتباط است.

علائم رایج سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)

برخی از زنان علائم مربوط به این سندرم را در حدود اولین دوره‌‌های پریودشان مشاهده می‌کنند. برخی دیگر تنها پس از افزایش وزن زیاد یا مشکل باردار شدن متوجه می‌شوند که PCOS دارند. شایع ترین علائم PCOS عبارتند از:

1. پریودهای نامنظم: عدم تخمک‌گذاری مانع از ریزش پوشش داخلی رحم در هر ماه می‌شود. برخی از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک کمتر از هشت بار در سال پریود می‌شوند یا اصلاً هیچ پریودی ندارند.
2. خونریزی شدید در زمان پریود: دیواره رحم طی مدت طولانی‌تری ایجاد شده است، بنابراین دوره‌های پریود می‌تواند سنگین‌تر از حد معمول باشد.
3. رشد موهای زائد: در بیش از 70 درصد از زنان مبتلا به این عارضه، روی صورت و بدن ( از جمله کمر، شکم و سینه ) موهای زائد رشد می‌‎کند.
4. آکنه: هورمون‌های مردانه می‌توانند پوست را چرب‌تر از حد معمول کنند و باعث ایجاد جوش‌هایی در نواحی مختلف بدن مانند صورت، سینه و قسمت بالای کمر شوند.
5. افزایش وزن: تا 80 درصد از زنان مبتلا به PCOS اضافه وزن یا چاقی دارند.
6. طاسی با الگوی مردانه: در اثر افزایش سطح هورمون‌های مردانه موهای سر نازک‌تر شده و ممکن است بریزد.
7. تیره شدن پوست: لکه‌های تیره پوست می‌توانند در چین‌های بدن مانند چین‌های روی گردن، کشاله ران و زیر سینه‌ها ایجاد شوند.
8. سردرد: تغییرات هورمونی می‌تواند باعث سردرد در برخی از زنان شود.

سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) چه عوارضی دارد؟

داشتن سطوح آندروژن بالاتر از حد طبیعی در بدن می‌تواند بر باروری و سایر جنبه‌های سلامتی زنان تأثیر بگذارد.

1- ناباروری

برای باردار شدن باید تخمک‌گذاری انجام شود. زنانی که به‌طور منظم تخمک‌گذاری نمی‌کنند، تعداد زیادی از تخمک‌های لازم برای بارور شدن را آزاد نمی‌کنند. PCOS یکی از علل اصلی ناباروری در زنان است.

2- سندرم متابولیک

تا 80 درصد از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک مبتلا به اضافه وزن یا چاقی هستند. چاقی و PCOS خطر ابتلا به موارد زیر را افزایش می‌دهند:

• قند خون بالا
• فشار خون بالا
• کلسترول خوب (HDL) پایین
• کلسترول بد (LDL) بالا

این عوامل در کنار هم سندرم متابولیک نامیده می‌شوند و خطر ابتلا به موارد زیر را افزایش می‌دهند:

• بیماری قلبی
• دیابت
• سکته

3- آپنه‌ی خواب

این وضعیت باعث مکث‌های مکرر در تنفس در طول شب می‌شود و خواب را مختل می‌کند. آپنه‌ی خواب در زنانی که اضافه وزن دارند شایع‌تر است – به خصوص اگر  PCOS نیز داشته باشند. خطر آپنه‌ی خواب در زنانی که هم چاقی و هم PCOS دارند 5 تا 10 برابر بیشتر از زنان بدون PCOS است.

4- سرطان آندومتر

در طی تخمک‌گذاری، پوشش داخلی رحم ریزش می‌کند. اگر هر ماه تخمک‌گذاری اتفاق نیفتد، دیواره‌ی رحم ضخیم می‌شود و این امر خطر ابتلا به سرطان آندومتر را افزایش می‌دهد.

5- افسردگی

تغییرات هورمونی و علائمی مانند رشد موهای ناخواسته می‌تواند بر احساسات زنان تأثیر منفی بگذارد. بسیاری از مبتلایان به PCOS در نهایت افسردگی و اضطراب را تجربه می‌کنند.

نتیجه‌گیری

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک جمعیت زیادی از زنان در ایران و سراسر جهان را درگیر علائم و عوارض خود کرده است. این بیماری از مهم‌ترین علل ناباروری می‌باشد. علاوه بر ناباروری، این سندرم می‌تواند باعث مشکلاتی از جمله سندرم متابولیک، آپنه‌ی خواب، سرطان آندومتر و افسردگی نیز بشود. یکی از مواردی که نقش مهمی در بروز PCOS دارد، مقاومت به انسولین است. این امر باعث چرخه‌ی افزایش قند خون، افزایش ترشح انسولین و تغییر تعادل مقدار هورمون‌های ترشح شده از تخمدان‌ها می‌شود. در مقالات دیگری که در مجله‌ی علمی سمانیک منتشر شده است، بیشتر درباره‌ی جنبه‌های مختلف PCOS صحبت شده است.

منابع

Polycystic Ovary Syndrome (PCOS): Symptoms, Causes, and Treatment

Polycystic ovary syndrome (PCOS)