آرتروز دست چیست؟ [علائم، پیشگیری و درمان]

آرتروز دست، یکی از انواع رایج آرتروز در بین بیماران می‌باشد و نواحی بندانگشتان، نوک آن‌ها و مچ را می‌تواند تحت تاثیر قرار دهد. این اختلال خصوصا در کسانی که بیشتر از سایر افراد از دستان خود استفاده می‌کنند، رایج‌تر است. شما می‌توانید با استفاده از مسکن‌ها و ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی، تعدیل سبک زندگی و تغذیه، استفاده‌ی روزانه از مکمل پتاسیم و منیزیم به شکل توامان و در قدم آخر جراحی، علائم ابتلا به آرتروز دست را کنترل کنید.

تعریف آرتروز چیست؟

همانطور که در مقالات قبلی اشاره کردم، آرتروز یک بیماری پیشرونده و مزمن است که خصوصا در سنین بالا، افراد را بیشتر تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. در طی این بیماری، غضروف بین استخوان‌ها به تدریج از بین می‌رود و منجر به ایجاد سفتی، التهاب، درد و کاهش دامنه‌ی حرکتی در بیماران می‌شود..

چه مفاصلی در آرتروز درگیر می‌شوند؟

مفاصل در نواحی مختلفی ممکن است دچار آرتروز شوند. آرتروز زانو، لگن و دست از این جمله هستند. در این مقاله، تمرکز اصلی ما بر آرتروز دست و چگونگی تشخیص و درمان آن می‌باشد.

آرتروز دست به چه نواحی را بیشتر تحت تاثیر قرار می‌دهد؟

• آرتروز در ناحیه‌ی اتصال قاعده‌ی انگشت شست و مچ
• آرتروز در نوک انگشتان
• آرتروز بند انگشتان (وسط انگشت)

علائم ابتلا به آرتروز دست چیست؟

علائم آرتروز دست در هر فرد با فرد دیگر متفاوت است. این عوامل بیشتر تحت تاثیر فعالیت‌های فیزیکی افراد به شکل روزانه و مفصلی می‌باشد که تحت تاثیر قرار گرفته است.

اگر شما به آرتروز دست مبتلا باشید، بیشتر علائم زیر را تجربه خواهید کرد:

• درد در هنگام حرکت و استفاده از دستان
• سفتی مفاصل خصوصا در هنگام صبح و بیدارشدن از خواب
• سختی در حرکت‌دادن انگشتان
• ضعف در گرفتن اجسام
• تورم و حساس‌شدن بند انگشتان یا مچ دست

گره‌های هبردن (Heberden’s nodes)

در بعضی افراد، در پی ابتلا به آرتروز، خارهای استخوانی ممکن است در اطراف انگشتان و نواحی بند انگشت تشکیل شود. درواقع کپسول‌های اطراف مفاصل شما دچار تورم و درد می‌شود که شکل انگشتان دست را از حالت عادی خارج می‌کند. متاسفانه این تغییر شکل استخوانی، دائمی می‌باشد و منجر می‌شود انگشتان شما بدشکل به نظر آید.

گره‌های هبردن و تغییر شکل مفاصل انگشتان در پی ابتلا به آرتروز دست

علت ابتلا به آرتروز دست چیست؟

علت اصلی ابتلا به آرتروز دست مشخص نیست. درواقع این آسیب‌ها در اثر ساییدگی و پارگی مفاصل و به تدریج در طول عمر فرد رخ می‌دهد.

عوامل ژنتیکی نیز در ابتلا به آرتروز دست اثرگذارند. درواقع افرادی که در تاریخچه‌ی خانوادگی خود، ابتلا به آرتروز را دارند، ممکن است در سنین کمتر و با شدت بیشتری علائم را تجربه کنند.

درواقع در یک مفصل سالم، انتهای هر استخوان، غضروف وجود دارد و منجر به حرکت نرم آن می‌شود؛ اما در اثر ابتلا به آرتروز، این غضروف ها یا به اصطلاح بالشتک‌های استخوانی ساییده می‌شود و از بین می‌رود که منجر به ایجاد درد، التهاب و سفتی مفاصل خواهد شد.

چه عواملی بیشتر شما را در معرض ابتلا به آرتروز دست قرار می‌دهد؟

ریسک ابتلا به آرتروز در شما بالا می‌رود اگر:

• در فامیل و نزدیکان، سابقه‌ی ابتلا به آرتروز داشته باشید.
• سالخورده باشید.
• کار شما با استفاده زیاد از دستانتان مرتبط باشد.
• تجربه‌ی آسیب به دست‌ها را داشته باشید (شکستگی استخوان، پارگی رباط‌ها و …).

درواقع می‌توان گفت هرچه بیشتر از دستان خود استفاده کنید، ساییدگی و آسیب به غضروف و مفاصل بیشتر می‌شود. همچنین خانم‌ها بیشتر از آقایان در معرض ابتلا به آرتروز می‌باشند. افرادی که با مفاصل معیوب یا ناقص متولد می‌شوند نیز بیشتر در معرض ابتلا به آرتروز هستند.

آرتریت دست چگونه تشخیص داده می‌شود؟

در اولین قدم، علائم شما توسط پزشک مورد بررسی قرار می‌گیرد. علائم آرتروز دست عبارتند از:

• حساسیت مفاصل دست
• ایجاد تورم
• تغییر شکل استخوان‌ها
• محدودشدن حرکت مفاصل

در برخی موارد دیگر، پزشک برای تشخیص شدت آسیب، برای شما عکسبرداری با اشعه‌ی ایکس را توصیه می‌کند. برخی از این آسیب‌ها شامل ایجاد خارهای استخوانی و فرسایش استخوان‌هاست.

درموارد نادر، برای بررسی دقیق‌تر استخوان و بافت نرم، پزشک ممکن است MRI برای شما تجویز کند. درمواردی، برای رد سایر اختلالات و بیماری‌ها مثل آرتریت روماتوئید، آزمایش خون برای شما نوشته خواهد شد. همچنین بررسی فاکتورهای التهابی، تحلیل مایع مفصلی و تشخیص علت ایجاد آرتروز در اثر رسوب ترکیبات کریستالی و ایجاد نقرس یا نقرس کاذب، تمییز داده خواهد شد.

آرتروز دست چگونه درمان می‌شود؟

1- استفاده از ضددردهای خوراکی و غیرخوراکی

داروهای ضددرد التهابی غیراستروئیدی، مثل ناپروکسن و ایبوپروفن، در تسکین دردهای آرتروزی تا حدودی موثرند. همچنین فرم موضعی این ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی مثل داروی دیکلوفناک و پمادهای ضددرد گیاهی حاوی فلفل قرمز، در بهبود دردها موثرند. درصورتی که این درمان‌ها در بهبود دردهای آرتروزی شما موثر نبودند، پزشک شما ممکن است تزریق داروهای ضدالتهاب را برای شما تجویز کند.

2- ورزش‌کردن را فراموش نکنید

درد انگشتان می‌تواند در عملکرد و فعالیت‌های روزانه‌ی شما اختلال ایجاد کند. شما می‌بایست چندین حرکت را در طول روز به شکل منظم انجام دهید. این تمرینات ساده عبارتند از:

• خم‌‌کردن بندانگشتان دست، به حالتی که دستان شما شکل پنجه به خود بگیرد و سپس دوباره صاف کنید.
• مشت‌کردن دست‌ها و سپس بازکردن دست‌ها به آرامی.
• لمس انگشتان به شکلی که هر انگشت شما نوک انگشتان دیگر را به نوبت لمس کند. اگر در هنگام کشش انگشتان، درد احساس کردید، به آن فشار نیاورید.

3- تعدیل سبک زندگی

شما می‌توانید با چندین تغییر ساده در زندگیتان، علائم آرتروز خود را کنترل کنید. این تغییرات شامل استفاده از کمپرس گرم و سرد، بستن آتل روی مچ دست، شست یا انگشتان برای حمایت، آب‌درمانی با آب گرم، فشردن یک ابزار نرم مثل اسفنج برای تقویت مفاصل و استفاده از سایر وسایل حمایتی مفاصل برای کاهش درد و تورم می‌باشند.

4- تغذیه‌ی مناسب

برطبق توصیه‌ی Arthritis Foundation، هرفرد می‌بایست از یک رژیم غذایی سالم و کامل استفاده نماید. این رژیم شامل استفاده از میوه‌های تازه، سبزیجات، غلات کامل و گوشت بدون چربی و کاهش استفاده از قند می‌باشد.

این مواد غذایی شامل: انگور قرمز یا بنفش، پیاز قرمز، سیب قرمز، توت‌ها، بروکلی، سبزیجات، گیلاس، آلو و میوه‌های خانواده‌ی مرکبات است. میوه‌ها و سبزیجات تیره‌رنگ حاوی موادیست که می‌توانند التهاب را در سراسر بدن کنترل کنند.

همچنین استفاده از مکمل‌های حاوی پتاسیم و منیزیم به شکل روزانه، در کنترل و پیشگیری از ابتلا به علائم آرتروز دست موثرند.

5- جراحی

درصورتی که موارد گفته‌شده، در بهبود علائم آرتروز شما موثر نبودند، جراحی گزینه‌ی درمانی دیگریست که منجر به بازسازی مفاصل یا جوش‌خوردن استخوان‌های طرفین مفاصل خواهد شد. این عمل ممکن است حرکات مفاصل شما را محدود کند اما در ازای آن، درد و سفتی کاهش می‌یابد. پزشکان می‌توانند برای بازسازی یا جایگزینی غضروف‌های فرسوده، از بافت نرم سایر نقاط بدن نیزاستفاده نمایند.

نکته‌ی قابل‌توجه این است که آرتروز درمانی ندارد اما در صورت تشخیص زودهنگام و رعایت موارد گفته‌شده، بسیار قابل‌کنترل است.

شما چگونه می‌توانید از ابتلا به آرتروز دست در امان باشید؟

بهتر است روزانه نیم ساعت و 5 روز در هفته به طور فعال، ورزش کنید و مراقب آسیب‌های در پی ورزش باشید تا از خطرات شکستگی و دررفتگی استخوان و رباط‌ها در امان باشید. درصورت ابتلا به دیابت نیز، بیشتر در کنترل قندخون خود کوشا باشید؛ زیرا دیابت می‌تواند خطر آُیب به غضروف و مفاصل را افزایش دهد.

‌جمع‌بندی

در یک کلام، توصیه‌ی من به شما برای پیشگیری، کنترل و درمان آرتروز دست، داشتن یک روتین منظم فعالیت‌های فیزیکی، داشتن یک رژیم غذایی سالم و حاوی منابع غذایی ضدالتهاب، استفاده از مکمل‌های حاوی پتاسیم و منیزیم، مسکن‌‌ها و ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی تحت نظر پزشک یا داروساز و در قدم آخر جراحی برای بهبود درد مفاصل می‌باشد.

منابع

Distribution of finger nodes and their association with underlying radiographic features of osteoarthritis – PubMed (nih.gov)

Management of hand osteoarthritis: from an US evidence-based medicine guideline to a European patient-centric approach – PMC (nih.gov)

Arthritis of the Hand – OrthoInfo – AAOS