اگزمای دست چیست و چگونه درمان می شود؟

اگزمای دست اغلب یک بیماری مزمن و چند عاملی است که معمولاً در ارتباط با فعالیت‌های شغلی یا معمول در خانه است و تعیین علت دقیق آن دشوار می‌باشد. این بیماری ممکن است شدید شود و در طول زمان برای بسیاری از بیماران مشکلات زیادی ایجاد کند. تخمین زده می‌شود که 2 تا 10 درصد از جمعیت ممکن است در برخی از زمان‌های زندگی به اگزمای دست مبتلا شوند. به نظر می‌رسد این بیماری شایع‌ترین بیماری پوستی شغلی باشد که 9 تا 35 درصد از کل بیماری‌های شغلی و 80 درصد یا بیشتر از همه درماتیت تماسی شغلی را شامل می‌شود. بنابراین، یافتن علت و طبقه‌بندی دقیق بیماری و استفاده از اقدامات پیشگیرانه و درمانی مناسب اهمیت پیدا زیادی دارد. در این مقاله اطلاعات مفیدی پیرامون این مقاله ارائه می‌گردد.

اگزمای دست چیست؟

اگزمای دست یا درماتیت دست یک بیماری التهابی پوستی است که به‌صورت پوست متورم، خارش‌دار، پوسته پوسته، تغییر رنگ در انگشتان و دست‌ها ایجاد می‌شود. پوست ممکن است تاول بزند و ترک بخورد و ممکن است دردناک باشد.

کلمه “اگزما” منشأ مبهمی دارد. این کلمه اولین بار توسط Aetius Amidenus، پزشک دربار بیزانس در قرن ششم استفاده شد. ویژگی‌های بالینی اگزما ممکن است شامل خارش، قرمزی، پوسته پوسته شدن، تاول‌های خوشه‌ای و شقاق باشد. این عارضه ممکن است توسط طیف وسیعی از عوامل خارجی و داخلی ایجاد شود که به تنهایی یا ترکیبی عمل می‌کنند.

اگزمای دست در افرادی که سابقه اگزمای وراثتی دارند و افرادی که به طور مکرر با آب و مواد شیمیایی در تماس هستند بیشتر دیده می‌شود. این بیماری ممکن است در آرایشگران، نظافتچی‌ها، سرآشپزها و متخصصان مراقبت‌های بهداشتی رخ دهد. اگزمای دست مسری نیست، یعنی از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود. این بیماری می‌تواند در فعالیت‌های روزانه اختلال ایجاد کند. استرس و قرار گرفتن در معرض محرک‌ها و آلرژن‌های خارجی می‌تواند باعث تحریک یا بدتر شدن آن شود.

اگزمای دست چه علائمی دارد؟

علائم اگزمای دست ممکن است از فردی به فرد دیگر، بسته به سن، سابقه پزشکی و عوامل مختلف زندگی متفاوت باشد. انجمن پوست آمریکا (AAD) گزارش داده است که پوست خشک و ترک خورده اغلب اولین علامتی است که منجر به تشخیص این بیماری می‌شود.

سایر علائم رایج اگزمای دست عبارتند از: خون‌ریزی، ترک خوردن، خشکی، خارش، التهاب، تاول‌ها، لکه‌های تیره یا تغییر رنگ، احساس سوزش، تورم و درد در پوست.

اگزمای دست چرا ایجاد می‌شود؟

مطالعه‌ای در سال 2016 نشان داد که افراد مبتلا به اگزما ممکن است بیشتر مستعد ابتلا به عفونت‌های پوستی مانند زگیل و تبخال شوند. محققان علت آن راکمبود پروتئین فیلاگرین که نقش حفاظتی از سد محافظ پوست را دارد می‌دانند.

علت دقیق اگزما ناشناخته است. محققان بر این باورند که عوامل ژنتیکی و محیطی می‌توانند در بروز این بیماری دخیل باشند. برخی از عواملی  که می‌توانند باعث تحریک یا بدتر شدن اگزمای دست شوند عبارتند از:

1- مواد شیمیایی و محرک

افرادی که کارشان مستلزم قرار گرفتن مداوم در معرض آب، حلال‌ها، مواد شوینده، سایر مواد شیمیایی، گرما، سرما یا اصطکاک است، بیشتر در معرض اگزما روی دست‌های خود هستند. به عنوان مثال، اگزمای دست در کارکنان مراقبت‌های بهداشتی، آرایشگران، نظافتچی‌ها، کارگران ساختمانی، آشپزها و افرادی که در زمینه تولید کار می‌کنند، شایع‌تر است.

2- آب

همان‌طور که انجمن پوست آمریکا گزارش داده است شستن و خشک کردن مکرر دست‌ها ممکن است خطر ابتلا به اگزمای دست را افزایش دهد. حتی زمانی که شخص دست‌های خود را خشک می‌کند، مقداری آب روی پوست باقی می‌ماند. همان‌طور که این ماده تبخیر می‌شود، چربی طبیعی پوست را کاهش می‌دهد. شستشوی مداوم با آب داغ می‌تواند منجر به کاهش بیشتر این چربی‌ها و تحریک بروز اگزما شود. علاوه بر این، شستن مداوم دست‌ها و داشتن یک سد پوستی ضعیف می‌تواند فرد را مستعد ابتلا به آلرژی به چیزی که با آن تماس دارد، کند.

3- فشار

وقتی فردی استرس دارد، بدن دو هورمون به نام‌های کورتیزول و اپی نفرین تولید می‌کند که سیستم ایمنی را سرکوب کرده و باعث التهاب پوست می‌شوند. گاهی اوقات سطوح بالای استرس می‌تواند باعث ایجاد اگزما در فرد شود که شکلی رایج از اگزما است و باعث ایجاد تاول‌های خارش‌دار روی پوست می‌شود.

4- دمای سرد و کم آبی بدن

هوای خشک و تغییرات ناگهانی دما در زمستان می‌تواند پوست را کم آب کند و باعث تشدید اگزما شود. قرار گرفتن در معرض بخاری‌ها نیز می‌تواند پوست را بیشتر خشک کند.

اگزمای دست چگونه درمان می‌شود؟

یک قدم کلیدی اولیه برای درمان اگزمای دست، کشف محرک‌ها یا آلرژن‌ها و اجتناب از آن‌هاست. پزشک می‌تواند یک برنامه درمانی را با در نظر گرفتن سن، علائم و سابقه پزشکی فرد برای وی تجویز کند.

در زیر برخی از انواع درمان‌ها برای اگزمای دست آورده شده‌است:

درمان‌های مصنوعی

• کورتیکواستروئیدهای موضعی: این کرم‌ها یک گزینه درمانی رایج برای افراد مبتلا به بسیاری از انواع اگزما هستند. با این حال، برخی از آن‌ها بسیار قوی هستند و می‌توانند عوارض جانبی ناخواسته‌ای مانند نازک شدن پوست ایجاد کنند. فرد باید فقط طبق تجویز پزشک از این داروها استفاده کند.

• مهارکننده‌های کلسینورین: این داروها می‌توانند با سرکوب سیستم ایمنی به کاهش التهاب و خارش کمک کنند. برخلاف کورتیکواستروئیدهای موضعی، این دسته از داروها باعث نازک شدن پوست یا عوارض جانبی مشابه نمی‌شوند.

• قرص‌های آنتی هیستامین: برخی از افراد از آنتی هیستامین‌های آرام بخش برای کمک به کاهش خارش استفاده می‌کنند که می‌توانند باعث خواب آلودگی و اختلال در هماهنگی اعضای بدن شوند، بنابراین پزشک معمولا مصرف آن‌ها را فقط قبل از خواب توصیه می‌کند.

• آنتی بیوتیک‌های موضعی: این آنتی بیوتیک‌ها می‌توانند شقاق باز و عفونت‌های باکتریایی مرتبط با اگزمای دست را درمان کنند. با این حال، آنتی بیوتیک‌های بدون نسخه می‌توانند باعث اگزما شوند، بنابراین مهم است که ابتدا با پزشک مشورت کنید.

• UV درمانی: این نوع درمان به کاهش خارش و التهاب اگزمای دستی متوسط در کودکان و بزرگسالان کمک می‌کند.

• پمادهای ضد باکتری: این پمادها می‌توانند به درمان عفونت‌هایی که از اگزمای دست نشات می‌گیرند کمک کنند. فرد بیمار باید آن‌ها را روی زخم‌ها و پوست ترک خورده بمالد.

• مرطوب کننده‌های مبتنی بر نفت یا گلیسیرین: این مرطوب کننده‌ها می‌توانند به بهبود پوست ترک خورده دست کمک کنند. برای این منظور باید ابتدا دست‌ها را در آب خیس، سپس آن‌ها را خشک و در نهایت از مرطوب کننده استفاده کرد و سپس به مدت 30 دقیقه دستکش پوشید.

درمان‌های طبیعی

درمان‌های طبیعی زیر ممکن است به کاهش برخی از علائم اگزمای دست کمک کند:

• پسوس‌رام: ازجمله اثربخش‌ترین و تأییدشده‌ترین این دسته از داروها کرم پسوس‌رام است. این کرم برای درمان پسوریازیس و اگزما، ترمیم و درمان آسیب‌های پوستی با تحریک و افزایش سلول‌های بنیادی، تقویت سیستم ایمنی، درمان سوزش، خارش و لایه برداری، بدون عارضه و مناسب برای استفاده در تمام نقاط بدن است. درمان پسوریازیس سر، صورت، گردن، تنه، اندام، کف دست و پا از جمله موارد استفاده از پسوس‌رام می‌باشد.
  کرم پسوس‌رام حاوی مواد کاملا طبیعی است که با بافت سبک خود به پوست نفوذ می‌کند، رطوبت پوست را حفظ می‌کند، سلول‌های مرده را از روی پوست حذف می‌کند، پوسته پوسته شدن و خارش را از بین می‌برد و همچنین آسیب را کاهش می‌دهد. این دارو همچنین دارای خواص ضد التهابی بسیار بالایی است. این کرم در حالی‌که با اثر بر لایه شاخی پوست خشکی شدید را از بین می‌برد، با رادیکال‌های آزاد مخرب پوست مقابله می‌کند و سلول‌های آسیب دیده پوست را تقویت و ترمیم می‌کند.
• کمپرس‌های مرطوب: این کمپرس‌ها می‌توانند التهاب را کاهش داده و از خارش جلوگیری کنند.

• ژل آلوئه ورا: آلوئه ورا دارای خواص ضد باکتریایی و ضد میکروبی است. یک مطالعه سال 2019 نشان داد که این ماده به بهبود زخم‌ها نیز کمک می‌کند.

• عسل: نتایج یک مطالعه در سال 2020 نشان داد چگونه عسل، از جمله عسل مانوکا، به کاهش ضایعات اگزما و بهبود سوختگی‌ها و زخم‌ها کمک می‌کند.

• مرطوب کردن منظم پوست: این کار خشکی را از بین می‌برد و از سد پوستی حمایت می‌کند که می‌تواند به جلوگیری از عفونت کمک کند.

• روغن نارگیل: حاوی اسید لوریک است که می‌تواند به مبارزه با باکتری‌ها و ویروس‌ها کمک کند. می‌توان از روغن نارگیل به عنوان مرطوب کننده استفاده کرد.

• روغن آفتابگردان: این روغن دارای خواص ضد التهابی و ترمیم کننده زخم است. همچنین زمانی که فرد آن را روی پوست مرطوب بمالد، به ویژه پس از حمام کردن، به عنوان یک مرطوب کننده عمل می‌کند.

• حمام جو دوسر: مردم برای قرن‌ها از بلغور جو دوسر به عنوان محافظ پوست استفاده می‌کنند. حمام بلغور جو دوسر می‌تواند خارش و ناراحتی پوست را کاهش دهد.

• مکمل‌های روغن ماهی: اگرچه داده‌های کلی محدود است، اما مطالعه‌ای در سال 2016 نشان داد که مصرف اسیدهای چرب امگا 3 از ماهی‌های چرب مانند سالمون و ساردین می‌تواند پوست ملتهب را تسکین دهد.

نتیجه‌گیری

اگزما یک بیماری التهابی پوستی است که در هر سنی ممکن است ایجاد شود و می‌تواند باعث تاول‌های خارش‌دار، پوسته پوسته شدن، ترک خوردگی و التهاب در دست‌ها و جاهای دیگر شود. این بیماری مسری نیست. در حالی که هیچ درمان قطعی وجود ندارد، اما داروها و درمان‌های طبیعی از جمله کرم پسوس‌رام می‌توانند به تسکین التهاب و درمان یا پیشگیری از عفونت و عود کمک کنند.

منابع

1. Agarwal US, Besarwal RK, Gupta R, Agarwal P, Napalia S. Hand eczema. Indian J Dermatol. 2014 May;59(3):213-24. doi: 10.4103/0019-5154.131372.
2. Zaniboni MC, Samorano LP, Orfali RL, Aoki V. Skin barrier in atopic dermatitis: beyond filaggrin. An Bras Dermatol. 2016 Jul-Aug;91(4):472-8. doi: 10.1590/abd1806-4841.20164412.
3. Schlichte MJ, Vandersall A, Katta R. Diet and eczema: a review of dietary supplements for the treatment of atopic dermatitis. Dermatol Pract Concept. 2016 Jul 31;6(3):23-9. doi: 10.5826/dpc.0603a06.
4. Elsner, P. and Agner, T. (2020), Hand eczema: treatment. J Eur Acad Dermatol Venereol, 34: 13-21. https://doi.org/10.1111/jdv.16062