بهترین و قویترین داروی ضد شپش سر

شپش چیست؟ آلودگی شپش سر در میان کودکان و خانواده‌ی آن‌ها شایع می‌باشد. شپش معمولا باعث خارش سر می‌شود. این حشره در موهای فرد زندگی و در آن تخم گذاری میکند. بنابراین درمان آن ضروری می‌باشد.

 آلوده شدن به این حشره، هیچ ارتباطی با رعایت بهداشت ندارد.

این حشرات بدون بال هستند و خون پوست سر را می‌مکند. اندازه‌ی آن‌ها در حد یک کنجد می‌باشد. شپش سر مسری می‌باشد و راه های انتقال آن از سه طریق می‌باشد:

• تماس با سر افراد آلوده به شپش
• استفاده از وسایل شخصی افراد آلوده به شپش مثل شانه که طبق مطالعات انجام‌گرفته، این احتمال بسیار پایین می‌باشد
• استفاده از لباس‌های افراد آلوده به شپش مثل کلاه و هدبند

شپش ممکن است بر روی میلمان، لباس‌ها، ملحفه و حوله زنده بماند. یکی دیگر از نگرانی‌ها، انتقال شپش از طریق تماس مستقیم سر کودکان هنگام بازی کردن می‌باشد. این حشرات در خارج از بدن میزبان تا 1 روز می‌توانند زنده بمانند.

چه کسانی بیشتر در معرض آلودگی به شپش سر می‌باشند؟

کودکانی که در مقطع مهدکودک و دبستان می‌باشند، بیشترین ریسک ابتلا به شپش را دارند. همچنین خانواده‌ی این کودکان در معرض ابتلا به آلودگی شپش می‌باشند. افرادی که در مراکز مراقبتی، مهدکودک‌ها، دبستان و مدارس مشغول به کار می‌باشند، بیشترین ریسک آلودگی را خواهند‌داشت.

علائم شپش سر چه می‌باشد؟

• خارش شدید پوست سر
• احساس خزیدن چیزی روی پوست سر
• ایجاد زخم برروی پوست سر بعد از خارش

شپش سر چگونه شناسایی می‌شود؟

پزشک شما می‌تواند از 3 طریق شپش را شناسایی کند:

• بررسی دقیق پوست سر برای بررسی وجود شپش
• بررسی دقیق پوست سر برای بررسی وجود تخم شپش
• شانه‌کردن موها با شانه‌ی مخصوص شپش برای جدا کردن تخم شپش و شپش

تخم شپش رنگ خاکستری تیره‌ای دارد و به ساقه‌ی مو می‌چسبد. شپش بالغ حرکات سریعی رو پوست سر شما دارد. درصورت پیدا کردن شپش بر روی پوست سر، به بررسی وجود تخم شپش نیز بپردازید. هر شپش بالغ به صورت روزانه، 3 الی 6 عدد تخم گذاری دارد.

افتراق تخم شپش از سایر مشکلات پوست سر مثل شوره‌ی سر کار آسانی می‌باشد. شوره‌ی سر به راحتی قابل جداسازی می‌باشد اما تخم شپش اتصال محکمی به موی‌سر دارد.

شپش سر به شدت مسری می‌باشد. بهتر است در صورت ابتلای یک عضو خانواده، بقیه‌ی اعضا نیز ازنظر وجود آلودگی معاینه شوند.

درمان شپش چیست؟

1. در ابتدا بهتر است موارد بهداشتی اولیه را رعایت کنیم.
2. لباس‌ها و وسایل آلوده را در آب 60-50 درجه‌ی سانتی گراد بشوریم و سپس اتو کنیم.
3. موها را با شانه ی خیس که با آب، وازلین یا سرکه آغشته شده‌است، از پوست سر به سمت ساقه‌ی موها شانه کنیم.
4. وسایل آلوده را از وسایل سایر اعضا جدا کنیم.
5. در صورت داشتن خارش شدید، می‌توان از دسته‌های مختلفی از آنتی‌هیستامین‌ها براساس تجویز پزشک یا داروساز استفاده نمود.

درمان‌های دارویی بر اساس شرایط و سن بیمار، قدرت اثر و عوارض جانبی متفاوت می‌باشند.

1- لوسین یا قطره ی دایمتیکون 4%

دایمتیکون با نام تجاری دایلیس در ایران برای درمان شپش سر موجود میباشد. دایلیس به نظر می‌رسد با اثر خود برروی سیستم تنفسی شپش و خفه کردن آن، اثر خود را اعمال می‌کند. در مطالعاتی که انجام گرفته‌، نشان داده شده‌است در مواردی که شپش به فرمولاسیون پیرترین مقاوم می‌باشد، دایلیس اثرگذاری مناسبی دارد. دایمتیکون برپایه‌ی سیلیکون می‌باشد و از طریق ایجاد اختلال در تامین آب این حشره عمل می‌کند. دایمتیکون باید به مدت زمان 8 ساعت روی موضع بماند و سپس با شامپو شسته شود. این دارو نسبت به پرمترین و مالاتیون موثرتر می‌باشند. در واقع در مطالعه‌ای نشان داده شد که استفاده از دایمتیکون 4‌% درصد نسبت به استفاده از پرمترین 1% در دوبار استفاده و مالاتیون %0.5، اثرات بهتری از خود نشان داده‌است. این محصول در همه گروه ها و رده های سنی، به راحتی قابل مصرف می‌باشد.

2- شامپوی پرمترین 1% و 5%

این شامپو در دو دوز 1% و 5% موجود می‌باشد که در صورت شکست با مورد اول، شامپوی 5% تجویز خواهد‌شد. برای استفاده از این شامپو، ابتدا باید سر با شامپوی معمولی شسته شود و سپس شامپوی پرمترین به مدت 8 الی 10 دقیقه روی سر بماند و سپس آبکشی شود. می‌توان در صورت باقی ماندن شپش روی سر، 7 الی 10 روز بعد می‌توان این درمان را تکرار کرد.این شامپو از سن 2 ماهگی به بعد قابل استفاده می‌باشد.

3- شامپوی لیندان 1%

این شامپو به علت داشتن عوارض زیاد و خطرناک برروی سیستم عصبی مرکزی، بهتر است در کل استفاده نشود و سن دقیقی برای شروع مصرف آن در دسترس نمی‌باشد. پس از شست‌وشوی سر با شامپوی ساده، لیندان را به مدت 4 دقیقه روی سر قرار دهید و سپس سر را بشویید. این شامپو فقط یک بار باید استفاده شود. مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها (CDC)، استفاده از این شامپو را از سن 10 سالگی به بعد توصیه کرده‌است. در بارداری و شیردهی توصیه نمی‌شود.

4- لوسیون بنزیل الکل 5%

این ترکیب با مکانیسم خفه کردن شپش ها اثر خود را اعمال می‌‎کند. لوسیون روی سر به مدت 10 دقیقه قرار می‌گیرد و سپس شست و شو می‌شود. می‌توان درمان را 7 روز بعد تکرار کرد.لوسیون ممکن است عوارض خارش و بی‌حسی داشته‌باشد و از سن 6 ماهگی به بعد قابل استفاده می‌باشد.

5- لوسیون مالاتیون 0.5%

این محصول در ایران موجود نمی‌باشد. در صورت استفاده باید 8 الی 12 ساعت روی سر بماند و سپس با شامپو شسته شود. این لوسیون از سن 2 سالگی به بعد قابل استفاده می‌باشد. مالاتیون هزینه‌ی بیشتری دارد و ممکن است عوارض التهابی، خارش و بوی بد داشته‌باشد. به علاوه به علت زمان طولانی مدت اثر، تمایل بیماران را به مصرف کم کرده‌است.

نکته: بنزیل الکل و مالاتیون در صورت مقاومت فرد به پیرترین و پرمترین مورد استفاده می‌باشد.

6- اسپینوساد و ایورمکتین

این دو مورد، جدیدترین روش درمانی شپش اما گران می‌باشند.در موارد شدید مقاومت نسبت به شپش تجویز می‌شوند. اسپینوساد به شکل سوسپانسیون 0.9% در دسترس می‌باشد و از طریق اثر بر سیستم مرکزی شپش باعث فلج شدن آن می‌شود. برای استفاده از اسپینوساد، موها باید خشک شود و سپس سوسپانسیون به مدت 10 دقیقه روی سر استفاده بماند و سپس شست و شو انجام گیرد. این ترکیب از سن 6 ماهگی به بعد قابل استفاده می‌باشد و ممکن است کمی خارش به دنبال داشته‌باشد.

ایورمکتین در دو شکل موضعی و خوراکی در دسترس می‌باشد. مکانیسم اثر این ترکیب نیز از طریق فلج کردن شپش می‌باشد. ایورمکتین موضعی به صورت لوسیون باید روی موی خشک قرار گیرد و پس از 10 دقیقه شسته و آبکشی شود. این دارو از سن 6 ماهگی به بعد قابل استفاده می‌باشد و ممکن است عوارض خارش و التهاب داشته‌باشد.

این ترکیب در دوز 200 میکروگرم بر کیلوگرم می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد و در خانم‌های باردار و کودکان زیر15 کیلوگرم توصیه نمی‌شود.

جمع‌بندی

شپش یک بیماری مسری می‌باشد که اغلب با شروع مدارس، شیوع آن بیشتر می‌شود. ابتلا به شپش هیچ ارتباطی با رعایت بهداشت ندارد. پس از آلوده شدن به شپش، با جداسازی وسایل شخصی فرد آلوده از بقیه و نگهداری آن در پلاستیک جداگانه به مدت 2 هفته، شستن لباس و وسایل شخصی با آب 60-50 درجه‌ی سانتی‌گراد، شانه کردن موی سر با شانه‌ی خیس و استفاده از ترکیبات موجود در داروخانه با مشورت پزشک و داروساز، می‌توانید به راحتی آن را درمان کنید. اغلب داروهای ذکر شده در 2 بار استفاده اثرگذار می‌باشند. لیندان از این لیست مستثنی می‌باشد. به نظر می‌رسد یکی از بهترین ترکیبات مورد استفاده، قطره یا لوسیون دایمتیکون می‌باشد. به علت داشتن عوارض کم و اثرات قابل توجه در درمان شپش نسبت به پرمترین و پیرترین، می‌تواند جایگزین بهتری نسبت به آن‌ها باشد.

منابع:

Head Lice Infestation: Causes, Symptoms & Diagnosis (healthline.com)

Lice Treatment: Indications, Side Effects, Warnings – Drugs.com

Head Lice – PubMed (nih.gov)

تهیه و تدوین: دکتر صدف عبدیان، داروساز و مدیر علمی شرکت سمانیک سلامت گستر

ویرایش: دکتر شمسعلی رضازاده، داروساز و متخصص شیمی داروئی، عضو هیات علمی پژوهشکده گیاهان داروئی