دیابت چیست و چگونه ایجاد می‌شود؟

دیابت چیست؟ تمام سلول‌های بدن شما برای عملکرد طبیعی به گلوکز(قند) نیاز دارند. گلوکز با کمک هورمونی به نام انسولین وارد سلول‌ها می‌شود. اگر انسولین کافی وجود نداشته باشد یا پاسخ بدن به انسولین متوقف شود، گلوکز وارد سلول ها نشده و در خون انباشته می‌شود. این اتفاقی است که برای افراد مبتلا به دیابت رخ می‌دهد.

دیابت شیرین (DM) یا به اختصار دیابت، یک اختلال متابولیک پیچیده است که با هایپرگلایسمی ( یک وضعیت فیزیولوژیکی غیرطبیعی که به معنی افزایش مداوم سطح گلوکز خون است) مشخص می‌شود. هایپرگلایسمی ناشی از اختلال در ترشح انسولین یا عملکرد انسولین یا هر دو است و به صورت مزمن به شکل اختلال در متابولیسم کربوهیدرات، چربی و پروتئین ظاهر می شود. دیابت از یک الگوی پیشرونده با پاتوژنز پیچیده و تظاهرات متنوع پیروی می‌کند.

تمام سلول‌های بدن شما برای عملکرد طبیعی به گلوکز (قند) نیاز دارند. گلوکز با کمک هورمونی به نام انسولین وارد سلول‌ها می‌شود. اگر انسولین کافی وجود نداشته باشد یا پاسخ بدن به انسولین متوقف شود، گلوکز وارد سلول‌ها نشده و در خون انباشته می‌شود. این اتفاقی است که برای افراد مبتلا به دیابت رخ می دهد.

هایپرگلیسمی و اختلالات متابولیکی کربوهیدرات، چربی و پروتئین مرتبط با آن، ارگان‌های متعدد بدن را تحت تاثیر قرار داده و عملکرد طبیعی آن‌ها را مختل می‌کند. این اختلالات به تدریج پیشرفت می کنند و بیشتر به دلیل اثرات نامطلوب بر ساختار طبیعی و عملکرد عروق کوچک و بزرگ ایجاد می شوند. اختلالات ساختاری و عملکردی در عروق ارگان های بدن منجر به عوارض میکرو و ماکروواسکولار می شود. آسیب اندام، اختلال عملکرد و در نهایت نارسایی اندام مشخصه این عوارض است و اندام های مختلف بدن را تحت تاثیر قرار می دهد که به ویژه شامل چشم ها، کلیه ها، قلب و اعصاب می شود.

عوارض مربوط به چشم منجر به رتینوپاتی میشود که با پیشرفت میتواند منجر به نابینایی شود. عوارض مرتبط با کلیه منجر به نفروپاتی و نارسایی کلیه می شود. عوارض مربوط به قلب شامل فشار خون بالا و بیماری عروق کرونر قلب است. عوارض مرتبط با عصب منجر به نوروپاتی می شود که می تواند اتونوم و/یا محیطی باشد. اختلالات قلبی عروقی، گوارشی و دستگاه ادراری-تناسلی (از جمله جنسی) تظاهرات مشخص نوروپاتی اتونومیک هستند، در حالی که عفونت های پا از جمله زخم هایی که منجر به قطع عضو میشوند و مفصل شارکو (استئوآرتروپاتی) اغلب با نوروپاتی محیطی طولانی مدت همراه هستند. بیماری عروق مغز، بیماری شریان‌های محیطی و بیماری عروق کرونر قلب، که در مجموع به عنوان بیماری قلبی-عروقی آترواسکلروتیک نامیده می شوند، در دیابت رایج هستند و یکی از علل اصلی مرگ و میر مرتبط با دیابت به شمار میروند.

دیابت با شیوع روزافزون خود به عنوان یکی از مهمترین و چالش برانگیزترین مسائل بهداشتی پیش روی بشر مطرح شده است. افزایش شیوع دیابت در بیشتر مناطق در سراسر جهان به موازات توسعه سریع اقتصادی بوده است که منجر به شهرنشینی و سبک زندگی مدرن شده است. در سال 2019، تعداد افراد بالغ 20 تا 79 ساله مبتلا به دیابت حدود 463 میلیون نفر تخمین زده شده است که 9.3 درصد از کل جمعیت بزرگسال جهان را تشکیل می دهد. تخمین زده میشود که تا سال 2030 این تعداد به 578 میلیون نفر (10.2% کل جمعیت بزرگسالان جهان) و تا سال 2045 به 700 میلیون نفر (10.9٪ از کل جمعیت بزرگسال جهان) افزایش یابد. در سال 2019، شیوع دیابت در بین مردان و زنان به ترتیب 9.6 درصد و 9.0 درصد برآورد شده است. علاوه بر این، در سال 2019، تقریباً 4.2 میلیون بزرگسال بین 20 تا 99 سال به دلیل دیابت و عوارض مرتبط با آن جان خود را از دست دادند.

دیابت شیرین با پاتوژنز پیچیده و تظاهرات متنوع مشخص می شود. به طور کلی دیابت را می توان به چهار نوع یا دسته اصلی تقسیم کرد:

1. دیابت نوع 1 (T1DM)
2. دیابت نوع 2 (T2DM)
3. دیابت بارداری (GDM)
4. دیابت ناشی از یا مرتبط با شرایط خاص، پاتولوژی ها یا اختلالات

دیابت نوع 1 چیست؟

دیابت نوع 1 یا دیابت وابسته به انسولین حدود 5 تا 10٪ از کل موارد دیابت را تشکیل می دهد. این بیماری یک اختلال خودایمنی است که با تخریب سلول‌های β پانکراس به واسطه لنفوسیت های T مشخص می‌شود، که منجر به کمبود انسولین و در نهایت افزایش قند خون می‌شود. دیابت نوع 1 تحت تاثیر مجموعه عوامل ژنتیکی و محیطی ایجاد میشود. این اختلال و تخریب سلول های β پانکراس در بیشتر موارد مانند نوزادان و کودکان (شروع در نوجوانی) سریع است اما در برخی موارد ممکن است مانند بزرگسالان تدریجی باشد (شروع دیررس).

دیابت نوع 2 چیست؟

دیابت نوع 2 یا دیابت غیر وابسته به انسولین حدود 90 تا 95٪ از کل موارد دیابت را تشکیل میدهد. این نوع دیابت به دلیل دو ناهنجاری اصلی مرتبط با انسولین ایجاد می‌شود: مقاومت به انسولین و اختلال عملکرد سلول‌های بتای پانکراس.

مقاومت به انسولین ناشی از اختلال در مسیرهای سلولی مختلف است که منجر به کاهش پاسخ یا حساسیت سلول‌ها در بافت های محیطی، به ویژه ماهیچه، کبد و بافت چربی نسبت به انسولین میشود. در مراحل اولیه بیماری، کاهش پاسخ به انسولین باعث افزایش عملکرد سلول‌های بتا برای افزایش جبرانی ترشح انسولین برای حفظ سطح نرمال گلوکز خون می‌شود. سطوح بالاتر انسولین در گردش خون (هیپرانسولینمی) از هایپرگلایسمی جلوگیری می کند. با این حال، به تدریج، افزایش ترشح انسولین توسط سلول های β قادر به جبران کاهش پاسخ به انسولین در بافت های محیطی نخواهد بود. در نتیجه عملکرد سلول های β شروع به کاهش می کند و اختلال عملکرد سلول های β در نهایت منجر به کمبود انسولین نیز می شود.

دیابت نوع ۲ به دلیل ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی ایجاد می شود:

1. علل ژنتیکی: بسیاری از افراد مبتلا به دیابت نوع ۲، در اعضای خانواده خود سابقه ابتلا به دیابت نوع ۲ یا سایر مشکلات پزشکی مرتبط با دیابت، مانند سطح کلسترول بالا، فشار خون بالا، یا چاقی دارند. خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ در طول زندگی در بستگان درجه اول (خواهر، برادر، پسر، دختر) یک فرد مبتلا به دیابت در مقایسه با فردی بدون سابقه خانوادگی دیابت، ۵ تا ۱۰ برابر بیشتر است. احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ در گروه های قومی خاص مانند افراد آفریقایی و آسیایی بیشتر است.
2. شرایط محیطی: عوامل محیطی مانند تغذیه و میزان تحرک شما، در همراهی با علل ژنتیکی، بر خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ تاثیر می گذارد.

برای مطالعه مقاله “مهم‌ترین علائم دیابت چیست؟” کلیک کنید.

دیابت بارداری چیست؟

دیابت بارداری یا GDM به عنوان هر درجه ای از عدم تحمل گلوکز یا دیابت که در ابتدا یا در طول بارداری تشخیص داده می شود (معمولاً در سه ماهه دوم یا سوم) تعریف می شود. شیوع GDM از 1٪ تا 14٪ تمام بارداری ها متفاوت است. خطر دیابت بارداری با افزایش سن، چاقی، سابقه زایمان نوزاد با وزن بالا و هرگونه سابقه قبلی اختلال در تحمل گلوکز یا GDM افزایش می یابد. علاوه بر این، دیابت بارداری موجب افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 در طول زندگی میشود.

منبع:Uptodate