شیمی درمانی و عوارض ناشی از آن؛ جینسنگ کره ای (Panax ginseng) کاندیدی برای پیشگیری و درمان
شیمی درمانی به عنوان یک استراتژی موثر برای درمان سرطان، به طور گسترده ای در درمان تومورهای سیستمیک و متاسیستمیک میانی و پیشرفته مورد استفاده قرار می‌گیرد. از طرفی عوارض جانبی ناشی از شیمی درمانی بر کیفیت زندگی و اثربخشی درمان بیماران سرطانی تأثیر می‌گذارد. از جمله واکنش های منفی بدن انسان به این داروها می‌توان به عوارض جانبی بروز سمیت کلیه، آسیب مخاط دستگاه گوارش، سمیت عصبی، مهار خونسازی، سمیت قلبی، سرکوب سیستم ایمنی، سمیت کبدی و ریزش مو پرداخت که ناشی از آسیب داروهای شیمی درمانی به سلولها و بافت‌های بدن انسان است.
هرچند استفاده از برخی داروها می‌وانند این عوارض جانبی را کاهش دهند اما در اغلب مواقع محدودیت استفاده از این داروها نیز نادیده گرفته می-شود. بنابراین توسعه داروهای جدید و موثر مشتق شده از ترکیبات طبیعی غیر سمی برای درمان عوارض جانبی ناشی از شیمی درمانی ضروری است. تحقیقات نشان می دهد که جینسنگ و جینسنوزیدهای مشتق شده از آن بدون شک سمی نیستند و می‌تواند به عنوان گزینه ای موثر در درمان عوارض جانبی ناشی از شیمی درمانی ، مانند نفروتوکسیسییته، سمیت کبد، سمیت قلبی، سمیت ایمنی و مهار خونسازی بکارگرفته شود.
جینسنگ شامل ریشه خشک شده و ریزوم Panax ginseng CA Meyer از خانواده Araliaceae می باشد و به عنوان یک داروی مقوی معمولی در نظر گرفته می شود و سابقه استفاده طولانی در دنیا مخصوصا چین، کره و ژاپن دارد. اخیراً طی مطالعات بالینی نشان داده اند که ترکیبات یا داروهای حاوی اشکال مختلف جینسنگ دارای تأثیر امیدوارکننده بر عوارض جانبی ناشی از شیمی درمانی دارند. علاوه بر این، جینسنوزیدها، که اصلی‌ترین ماده فعال جینسنگ هستند نقش محوری در اقدامات دارویی جینسنگ دارند.
انواع جینسنگ موجود در بازار
جینسنگ را می توان به چند نوع تقسیم کرد: از جمله جینسنگ سفید، جینسنگ قرمز و جینسنگ سیاه (که به آن جینسنگ سیاه-قرمز نیز گفته می شود). جینسینگ محصولی است که از جینسنگ پوست کنده و به طور طبیعی خشک شده به دست می آید. جینسنگ قرمز با بخار دادن یکبار جینسنگ به دست می آید و جینسنگ سیاه محصول تولید شده توسط نه بار بخار جینسنگ می‌باشد.
اثرات جینسنگ و جینسنوزیدهای آن بر عوارض جانبی ناشی از شیمی درمانی
اثرات جینسنگ بر سمیت کلیوی ناشی از شیمی درمانی
نفروتوکسیسیتی یک عارضه جانبی شایع شیمی درمانی است. مطالعات نشان داده است که 90 درصد از بیماران سرطانی که شیمی درمانی دریافت می¬کنند از سمیت کلیوی رنج می‌برند. مکانیسم بیماری‌زایی سمیت کلیه ناشی از شیمی درمانی شامل آسیب استرس اکسیداتیو، آپوپتوز سلولی و التهاب است. جینسنگ و جینسنوزیدهای آن می‌توانند با کاهش سطح اوره خون، نیتروژن و کراتینین عملکرد کلیه را بهبود ببخشند. جینسنوزیدهای جینسنگ داروی بالقوه‌ای برای درمان نفروتوکسیسیتی ناشی از شیمی درمانی می‌باشد. از طرفی اثر ضد اکسیداتیو جینسنگ و جینسنوزیدها بر نفروتوکسیسیت ناشی از شیمی درمانی موثر می‌باشد.
چندین مطالعه اثرات آنتی اکسیداتیو جینسنگ و جینسنوزیدهای آن در برابر نفروتوکسیسیته ناشی از شیمی را نشان داده است. جینسنوزیدها با کاهش مستقیم تولید بیش از حد گونه های اکسیژن فعال (ROS) یا کاهش غیر مستقیم تولید ROS از طریق مهار سطح سیتوکروم، دارای اثرات محافظتی مشابه در برابر سمیت سلولی می باشد.
تأثیر جینسنگ بر آسیب مخاطی دستگاه گوارش ناشی از شیمی درمانی
آسیب مخاطی دستگاه گوارش یک عارضه جانبی شایع در شیمی درمانی است ، استفراغ بعد از شیمی درمانی ممکن است با آسیب مخاط معده همراه باشد که در 90 درصد موارد بروز می نماید. آسیب مخاطی روده نیز در 50 تا 80 درصد از بیماران تحت درمان شیمی درمانی بروز می‌کند و به طور کلی در 18 تا 40 درصد بیماران در مرحله اول شیمی درمانی عوارض جانبی ناشی از مخاط دستگاه گوارش شایع است. جینسنگ و جینسنوزیدهای آن اثرات درمانی امیدوارکننده ای بر عوارض جانبی ذکر شده در بالا نشان داده اند. در یک مطالعه اثرات درمانی جینسنگ و جینسنوزیدها بر موکوزیت (التهاب) دهانی و اسهال ناشی از شیمی درمانی در موشهای همستر بررسی گردید.
نتایج نشان داد که جینسنگ دارای اثر درمانی و خواص ضد التهابی بود و باعث کاهش آسیب شدید در مخاط دهان ناشی از شیمی درمانی شد. علاوه بر این مطالعه فوق نشان داد که کپسول چینی Shenzhu ، که حاوی کل ساپونین‌های جینسنگ (PGS) و پلی ساکاریدهای جینسنگ می‌باشد اسهال را به طور موثری در موشهای تحت درمان با شیمی درمانی کاهش داد. مکانسیم عمل مربوط به به مهار سایتوکاین‌های التهابی روده ناشی از شیمی درمانی و کاهش عوامل بیماریزا بود که نشان میدهد جینسنوزیدهایی که از جینسنگ جدا می شوند پتانسیل درمان اسهال ناشی از شیمی درمانی را دارند.
سمیت عصبی ناشی از شیمی درمانی
شیمی درمانی یک استراتژی درمانی سیستمیک است و اثرات آن در سراسر بدن توزیع می¬شود. در بین این عوارض جانبی، سیستم عصبی هدف اصلی عوارض جانبی ناشی از شیمی درمانی است و 50 درصد از بیماران سرطانی که شیمی درمانی می‌شوند از عوارض جانبی عصبی مانند نوروپاتی، درد و اختلال شناختی رنج می¬برند. جینسنگ و جینسنوزیدهای آن دارای اثرات درمانی بالقوه قابل توجهی بر واکنشهای عصبی جانبی ناخواسته شیمی درمانی است. محققین دریافتند که عصاره جینسنگ اثر محافظتی بر آسیب عصبی در موش های تحت آزمایش نشان داد و جزء اصلی فعال موثر Ginsenoside Rg3 بود. همچنین جینسنوزیدها به طور قابل توجهی اختلال شناختی ناشی از شیمی درمانی را در موشهای تحت درمان تحت تأثیر قرار داد.
Ginsenoside Rb1 نیز می تواند به طور قابل توجهی اختلال شناختی ناشی از شیمی درمانی را را بهبود بخشد و از دست دادن سلول های عصبی ممانعت نماید که مکانسیم عمل آن می¬تواند با تنظیم سیتوکین¬های مربوطه، حفاظت از فعالیت عصبی، ارتقاء انعطاف پذیری عصبی در مناطق خاص مغز مربوط به پردازش شناختی و مهار التهاب عصبی مربوط باشد.
اثرات جینسنگ بر بازداری خون سازی ناشی از شیمی درمانی
از مهمترین عوارض جانبی ناشی از شیمی درمانی ، مهار خون سازی می‌باشد. یک مطالعه نشان داد که 40-47 درصد از بیمارانی که شیمی درمانی دریافت نموده اند از عوارض جانبی کاهش سلولهای خون و مغز استخوان رنج می‌برند. سرکوب سلولهای مغز استخوان باعث کاهش اولیه گلبولهای سفید خون و سلولهای بنیادی خونساز می‌شود و متعاقباً بازداری خون سازی ناشی از شیمی درمانی معمولاً باعث عفونت های بالقوه تهدید کننده زندگی می‌شود. با توجه به اهمیت محصولات طبیعی به عنوان مشارکت کنندگان اصلی در عوامل محافظ شیمیایی نقش جینسنگ و جینسنوزیدهای آن در برابر مهار خونسازی شیمی درمانی مورد مطالعه قرار گرفت.
شواهد متعدد نشان می دهد که جینسنگ و جینسنوزیدهای آن در درمان سرکوب میلوس ناشی از شیمی درمانی موثر هستند. در موشهای تحت شیمی درمانی، جینسنگ مقدار سلولهای خون، سلولهای مغز استخوان (BMNCs)شاخص طحال/تیموس، سیتوکین‌های مرتبط با خون، مانند ترومبوپویتین، اریتروپویتین، فاکتور تحریک‌کننده کلونی ماکروفاژ گرانولوسیت (GM-CSF) و پیش سازهای هماتوپاتیک را افزایش داد.
یک گروه محقق هم نشان دادند که DNA آسیب دیده و سلول مغز استخوان تحریک شده توسط شیمی درمانی کاهش یافت و ساپونین‌های موجود در ساقه و برگ جینسنگ به عنوان یک عامل آنتی اکسیدانی، فعالیت آنزیم آنتی اکسیدان در سرکوب میلوسیتیک ناشی از شیمی درمانی را کاهش داد. همچنین یک گروه محقق دیگر گزارش دادند که با مصرف جینسنگ ، جدا از افزایش مغز استخوان سلول ها و تسکین آسیب مغز استخوان، تنظیم مجدد سلولهای مثبت در مغز استخوان و سلولهای خونی و همچنین سلولهای آنفوئیدی در بیماران تحت شیمی درمانی مشاهده شد. مطالعات نشان داده اند که اثر محافظ جینسنوزید Rg1 در برابر سرکوب میلوس ناشی از شیمی درمانی، به دلیل اثر بازیابی عملکرد مغز استخوان و کاهش خونریزی خارج عضلانی در طحال است.
اثرات جینسنگ بر سمیت قلبی ناشی از شیمی درمانی
سمیت قلبی یک عارضه جانبی شایع ناشی از شیمی درمانی است که معمولاً منجر به نارسایی شدید قلبی می¬شود. مطالعات اثرات آشکاری از جینسنگ و جینسنوزیدهای آن در محافظت قلبی را نشان می دهند که ناشی از اثر ضد اکسیداتیو و آنتی اکسیدانی جینسنگ و جینسنوزیدها می‌باشد.
اثرات جینسنگ بر سمیت ایمنی ناشی از شیمی درمانی
داروهای شیمی درمانی معمولاً باعث سمیت ایمنی شدید می شوند، که به طور جدی اثر درمان را تضعیف کرده و کیفیت زندگی بیمار را کاهش میدهد. مطالعات متعدد ایمن سازی جینسنگ و جینسنوزیدهای آن را در سمیت ایمنی ناشی از شیمی درمانی نشان میدهد. ایمنی زایی با تنظیم عملکرد اندامها و سلولهای مرتبط با سیستم ایمنی و سطوح یا تعادل آن با سلول های مرتبط با سیستم ایمنی مرتبط می‌باشد. یک گروه محقق گزارش دادند که قسمت های مختلف جینسنگ معمولاً دارای یک اثر تقویتی متفاوت روی سیستم ایمنی می باشد. ریشه جینسنگ ، برگ جینسنگ و گل آن می تواند شاخص‌های طحال و تیموس را بهبود بخشد و فعالیت طبیعی سلولها، بازیابی عملکرد ماکروفاژها و تقویت پاسخ ایمنی در موش های نحت درمان را افزایش دهد. متقابلاً ساقه جینسنگ و بذر آن اثرات تعدیل کننده سیستم ایمنی مشابهی را نشان دادند اما این اثر به همان اندازه قوی نبود.
اثرات جینسنگ بر سمیت کبدی ناشی از شیمی درمانی
نقش اصلی کبد در متابولیسم دارو آن را در برابر آسیب های سمی آسیب پذیر می¬کند. داروهای شیمی درمانی، می¬توانند باعث سمیت کبدی شوند و مکانیسم¬های درگیر شامل استرس اکسیداتیو، آپوپتوز و التهاب است. قابل ذکر است که جینسنگ و جینسنوزیدهای آن با فعالیت های آنتی اکسیدانی، ضد آپوپتوز و ضدالتهابی تقویت شده برای کاهش سمیت کبدی شیمی درمانی ثابت شده است. بر اساس شواهد تجربی، جینسنگ و جینسنوزیدهای آن یک ویژگی محافظت کننده کبدی امیدوارکننده را نشان می¬دهند. محققین کشف کردند که سمیت کبدی ناشی از سیسپلاتین توسط جینسنگ کاهش می¬یابد بطوریکه در موش-های آسیب دیده کبدی ناشی از سیسپلاتین، جینسنگ سطوح سرمی آلانین آمینوترانسفراز و آسپارتات آمینوترانسفراز را در عین حال آسیب کبدی را کاهش داد. مطالعه دیگری نشان داد که پتانسیل محافظت از کبد جینسنگ با اثرات آنتی اکسیدانی، ضد آپوپتوز و ضد التهابی آن در موش¬های تحت درمان با سیکلوفسفامید مرتبط است.اثرات PG و جینسنوزیدها بر سایر اثرات جانبی ناشی از شیمی درمانی
اثرات PG و جینسنوزیدها بر سمیت گوش ناشی از شیمی درمانی
سمیت گوش ناشی از شیمی درمانی همراه با کم شنوایی حسی عصبی غیر قابل برگشت است. جینسنگ کره ای با نشان دادن اثرات ضد آپوپتوز، آنتی اکسیدانی و ضد التهابی اثرات محافظتی در برابر سمیت گوش ناشی از سیسپلاتین نشان داد در یک مطالعه آزمایشگاهی، جینسنگ کره ای تولید ROS، فعال شدن فاکتور پرو آپوپتوتیک و عوامل پیش التهابی را در سلولی شنوایی HEI- OC1 سرکوب کرد. جالب توجه است، در یک مطالعه گزارش شد که جینسنگ کره ای در دوز پایین آشکارترین اثر آنتاگونیستی را بر سمیت گوش ناشی از جینسنگ در موش ها، به ویژه در نورون های گره ای حلزونی و نورون های ساقه مغز دارد. دوز پایین جینسنگ کره ای می تواند به طور قابل توجهی با سمیت سمی ناشی از سیسپلاتین در موش، به ویژه در نورون های گره ای حلزونی و نورون های ساقه مغز مقابله کند و فعالیت محافظتی بالقوه ای در برابر سمیت گوش پس از درمان شیمی درمانی نشان میدهد.
اثرات جینسنگ بر عوارض جانبی در مسمومیت بیضه ایجاد شده است توسط شیمی درمانی
مسمومیت بیضه یکی از دلایل شیمی درمانی بالینی است که ممکن است منجر به آزواسپرمی و اولیگواسپرمی شود، بنابراین بر باروری تأثیر می گذارد. آدریومایسین یک داروی شیمی درمانی رایج با عوارض جانبی مختلف از جمله مسمومیت بیضه است. متابولیت روده‌ای جینسنگ اثر محافظتی در برابر مسمومیت بیضه ناشی از آدریامایسین داشت.
کاهش وزن بدن ناشی از دوکسوروبیسین (Doxorubicin)، فعالیت اسپرماتوژنیک (سلول های سرتولی، تکثیر مجدد و شاخص اپیدیدیم)، سطح لاکتات دهیدروژناز سرم و سطح کراتین فسفوکیناز را می توان با جینسنگ بازیابی کرد. علاوه بر این، جینسنگ آسیب سلول های زایا را کاهش داد و mRNA فسفولیپید هیدروپراکسید گلوتاتیون پراکسیداز را کاهش داد.
اثرات جینسنگ بر خستگی، ریزش مو، و کاشکسی (نزاری و کاهش وزن) ناشی از شیمی درمانی
انواع اختلالات رفتاری ناشی از بیماری سرطان در موش ها، از جمله کاهش وزن، هیپوترمی، خستگی و پردردی از چندین جنبه از کاشکسی که توسط بیماران شیمی درمانی تجربه می‌شود، شبیه‌سازی شدند. عصاره جینسنگ اثر محافظتی روی موشهای دارای کاشکسی نشان داد که از کاهش وزن ناشی از سرطان، هیپوترمی، پردردی و کاهش مدت زمان درد جلوگیری می‌کند.
علاوه بر این، یک مطالعه در خستگی مرتبط با سرطان انجام شد و مشخص شد که عصاره خشک خالص شده جینسنگ ممکن است با تنظیم التهاب و خون سازی، خستگی ناشی ازسرطان را بهبود بخشد. در داده های رفتاری، فعالیت دویدن و زمان شنای اجباری به دلیل درمان با عصاره جینسنگ افزایش یافت. علاوه بر این، عصاره جینسنگ نه تنها سطح فعالیت گلیکوژن عضلانی و شاخص روتین خون را افزایش داد، بلکه سطوح سرمی سایتوکین های پیش التهابی را نیز کاهش داد.
ریزش موی ناشی از شیمی درمانی به دلیل ایجاد ادراکات روانی منفی در بیماران یکی از آزاردهنده ترین موارد واکنش های نامطلوب است. علائم مشخصه آن، شامل کاهش تکثیر و افزایش آپوپتوز کراتینوسیت های ماتریکس مو، سرکوب رشد مو و رشد زودرس کاتاژن است. جینسنگ کره ای این علائم مشخصه ریزش مو را در مدل آلوپسی ناشی 4-هیدروپروکسی سیکلوفسفامید سرکوب کرد. علاوه بر این، جینسنگ کره ای بیان پروتئین مرتبط با آپوپتوز ناشی از 4-هیدروپروکسی سیکلوفسفامید را در سلول های فولیکول مو ترمیم کرد، به این معنی که اثر مهاری جینسنگ کره ای بر ریزش مو ممکن است با خاصیت ضد آپوپتوز مرتبط باشد.
نتیجه‌گیری:
جینسنگ به عنوان یک داروی سنتی آسیایی برای چندین هزار سال مورد استفاده قرار می گرفته است. جینسوزیدها (Ginsenosides) ممکن است اساس کارایی جینسنگ باشد. مکانیسم عمل جینسنگ در بهبود عوارض شیمی درمانی ممکن است مربوط به افزایش آنزیم های آنتی اکسیدانی، سیگنال‌های ضد آپوپتوز، ضد التهابی، عوامل محرک سیستم ایمنی و کاهش عوامل سرکوب کننده سیستم ایمنی باشد که می‌تواند جینسنگ را به عنوان یک محصول نادر با اثر درمانی امیدوار کننده ای در برابر عوارض جانبی مختلف شیمی درمانی از جمله سمیت کلیه ، سمیت قلبی ، سمیت ایمنی و مهار خون سازی که مطابق با نتایج آزمایش‌های بالینی است معرفی نماید.
تهیه و تدوین: دکتر مهرنوش گرشاسبی (دکترای گیاهان داروئی) و دکتر شمسعلی رضازاده (دکترای داروسازی و دکترای تخصصی شیمی داروئی)
قوانین ارسال دیدگاه در سایت.