بهترین رژیم غذایی در افراد مبتلا به ADHD چیست؟

همانطور که می‌دانید، اختلال نقص تمرکز یکی از شایعترین اختلالات روانپزشکی می‌باشد که درهردو قشر کودکان و بزرگسالان می‌تواند اتفاق بیفتد. رایج‌ترین علائم این اختلال، تکانه‌های بیش از اندازه، عدم توانایی تمرکز و بیش‌فعالی می‌باشد. مطالعات بسیاری بر اثرات گیاهان دارویی و تغذیه‌ی مناسب در افراد مبتلا به ADHD انجام گرفته است و می‌توان از ویتامین‌ها و مکمل‌های گیاهی، برای کنترل علائم و جلوگیری از تشدید آن‌ها استفاده نمود.

اختلال نقص توجه چیست؟

همانطور که درمقالات قبلی اشاره شد، اختلال نقص توجه یا بیش فعالی، یکی از شایعترین اختلالات روانپزشکی می‌باشد که کودکان و بزرگسالان بسیاری را درگیر خود کرده است. افراد مبتلا به این اختلال، عموما در به خاطر سپردن مطالب و تمرکز کردن مشکلاتی دارند که برروی کیفیت زندگیشان اثرات منفی می‌گذارد. راه‌های مختلفی برای کنترل این اختلال وجود دارد. دارودرمانی، روان درمانی و آموزش‌های لازم به والدین و معلمان برای کنترل رفتار بیماران. یک روش استفاده کردن از داروهای محرک یا غیرمحرک می‌باشد. رایج‌ترین این داروها، متیل فنیدات یا همان ریتالین است. این دارو به دلیل عوارض جانبی که برروی خواب و اشتهای بیماران، خصوصا کودکان می‌گذارد، طرفدارانش را تاحدودی از دست داده است. اطلاعات کمی در مورد ایمنی مصرف طولانی مدت داروهای محرک روانی وجود دارد. یافته‌های مشاهدات طولانی ‌مدت نشان می‌دهد که کودکان مبتلا به ADHD که در بزرگسالی تحت درمان با محرک‌های روانی قرار گرفته‌اند، ممکن است در بزرگسالی با کاهش قد و بدون هیچ‌گونه بهبود مستمر در علائم ظاهر شوند.

مطالعات مختلفی دررابطه با کمبودهای تغذیه‌ای و مدیریت اختلالات روانی مثل افسردگی، اسکیزوفرنی، اوتیسم و ADHD انجام گرفته است. در ادامه به بررسی مصرف بعضی از مواد مغذی و مکمل‌ها بر کنترل اختلال ADHD می‌پردازیم.

1- زعفران

زعفران که معروف به طلای قرمز است، به دلیل داشتن اثر برروی گیرنده‌ها و متعادل کردن میزان انتقال‌ دهنده‌های عصبی مختلف مثل دوپامین، سروتونین و نوراپی نفرین دارد و درکنار آن، داشتن خواص آنتی اکسیدانی و ضدالتهابی قوی، طی چندین مطالعه‌ی بالینی توانسته است اثرات قابل قبول و موثری بر کنترل و بهبود علائم ADHD بدون داشتن عوارض جانبی خاصی به جای بگذارد.

درمطالعاتی که بر اثرات عصاره‌ی زعفران در مقابل ریتالین انجام گرفت، مشخص شد استفاده از این مکمل، اثرات مشابه و قابل مقایسه‌ای با ریتالین دارد و می‌تواند به تنهایی یا درکنار ریتالین به عنوان یک مکمل برای کنترل و بهبود علائم ADHD استفاده شود.

2- جینسنگ کره‌ای قرمز

جینسینگ یک گیاه باستانی می باشد که در طی سالیان زیادی در طب پزشکی سنتی چین، کره و ژاپن برای درمان بسیاری مورد استفاده قرار گرفته است. ریشه‌ی گیاه جینسینگ با داشتن ترکیبات فعالی به نام جینسینوزیدها، دارای اثرات آنتی اکسیدانتی، ضد التهابی و ضد آپوپتوزی می‌باشد و می‌تواند میزان انتقال دهنده‌های عصبی دوپامین و نوراپی نفرین را افزایش دهد. این گیاه حاوی ویتامین های ب1، ب2، ب3، ب5 و ب12 و مواد معدنی مثل زینک، آهن، منیزیم و کلسیم می‌باشد و می‌تواند در بهبود عملکرد ذهنی و فیزیکی افراد نقش موثری ایفا کند.

در مطالعه‌ای که درسال 2020 برروی اثرات مصرف جینسینگ کره ای قرمز درکنار امگا-3 انجام گرفت، نشان داده شد علائم ADHD در کودکان به طرز قابل توجهی کاهش یافت و منجر به تقویت حافظه و تمرکز آن‌ها شد. در مطالعه‌ی دیگری در سال 2013 برروی کودکان مبتلا به ADHD انجام گرفت، مصرف جینسنگ کره‌ای قرمز به مدت 2 ماه منجر به کاهش بی‌توجهی و تکانه‌های بیماران شد.

3- منیزیم

براساس اطلاعات بدست آمده، افراد مبتلا به ADHD، دچار کمبود منیزیم به دلیل کاهش میزان مصرفی یا افزایش نیاز بدنشان به آن می‌باشند. در بررسی که برروی 44 کودک 4 تا 9 ساله انجام گرفت، مشخص شد پس از ابتلا، میزان منیزیم موی آن‌ها 11 درصد کاهش یافته است. درمجموع دربین 7 مطالعه، مشخص شد افرادی که به ADHD مبتلا هستند، میزان منیزیم سرمی آن‌ها کمتر از افراد سالم است. هرچند مطالعات بالینی برروی اثرات مصرف منیزیم بر کنترل علائم ADHD کم است، مطالعاتی در بررسی مصرف منیزیم به شکل ترکیبی، نشان داد مصرف آن می‌تواند در کاهش و کنترل ADHD اثرگذار باشد. هرچند مطالعات بیشتری برای تاییدش در سطح بالینی لازم است.

4- زینک

کمبود زینک با افزایش احتمال ابتلا به ADHD همراه است و از طرفی با مصرف آن، علائم این اختلال کمتر می‌شود. مطالعات مختلفی بر اثرات مصرف زینک به تنهایی یا درکنار ریتالین انجام گرفته است؛ هرچند مصرف زینک در کاهش امتیازهای ADHD اثرگذار است اما تفاوت‌های قابل توجهی بین گروه درمانی و سالم مشاهده نشد.

5- آهن

همانند زینک، کاهش میزان فریتین سرم با افزایش احتمال ابتلا به ADHD همراه است؛ در مطالعات بسیار محدودی مشاهده شد مصرف آهن به تنهایی یا در کنار ریتالین، منجر به کاهش علائم ADHD می‌شود.

6- ویتامین D

مطالعات حاکی از آن است که مادرانی که دردوران بارداری خود سطح ویتامین D کمتری را دارند، با احتمال بیشتری کودکان مبتلا به ADHD به دنیا می‌آورند. طی بررسی‌های انجام‌گرفته، مصرف ویتامین D منجر به بهبود سلامتی رفتاری و ذهنی در افراد مبتلا به ADHD می‌شود. همانند موارد قبلی، مطالعات بالینی دراین زمینه نیز ناکافی است.

7- امگا-3

مطالعات ضد و نقیضی دررابطه با اثرات امگا-3 در بهبود علائم ADHD وجود دارد. در یک مطالعه نشان داده شد خانم‌های بارداری که در نحوه‌ی تغذیه‌ی خود میزان نسبت امگا-6 به امگا-3 بالاتری دارند، شانس به دنیا آوردن کودکانی با اختلال ADHD در آن‌ها بالاتر است. در این راستا، مطالعه‌ای در سال‌های 2013 و 2018 نشان داد مصرف امگا-3 در کودکان و بزرگسالان منجر به بهبود علائم و تقویت عملکرد شناختی افراد مبتلا به ADHD می‌شود. اما مطالعات دیگری نشان دادند بین مصرف 3 الی 6 ماه امگا-3 درگروه درمان، تفاوت‌های قابل‌توجهی بین این گروه و گروه کنترل مشاهده نشد و لازم است تا از رخ دادن حوادث درپی مصرف بیش از اندازه‌ی امگا-3 نیز جلوگیری شود. مطالعات بالینی بیشتر و درمقیاس بزرگتری نیازمند تایید مصرف امگا-3 در بهبود علائم ADHD لازم می‌باشد.

8- مولتی‌ویتامین‌ها

بزرگسالان مبتلا به ADHD اغلب دچار کمبود ویتامین های حیاتی مانند فولات، ویتامین ب6، ریبوفلاوین و ترکیباتی مانند کولین، لیکوپن و اینوزیتول هستند که می‌توانند به عملکرد مغزشان کمک کنند. علاوه بر این، درحالی که کمبود ویتامین C غیر‌معمول است، مصرف مکمل‌ها ممکن است به کاهش علائم ADHD کمک کند. بنابراین، تحقیقات نشان می‌دهند که مکمل‌های مولتی‌ویتامینه و مواد معدنی ممکن است علائم ADHD را بهبود بخشد. اگرچه داده‌های مربوط به سطوح سرمی ویتامین‌ها در اختلال ADHD محدود است، ریزمغذی‌های حاوی ویتامین‌ها می‌توانند علائم ADHD را کاهش دهند.

9- پروبیوتیک‌ها

اخیرا توجه بسیاری از محققان به مصرف مکمل‌های پروبیوتیک در بهبود یا پیشگیری از علائم ADHD جلب شده ‌است. در این راستا، در مطالعه‌ای در سال 2020 نشان داد 32 کودک 4 تا 17 سال مبتلا به ADHD با مصرف مکمل‌های حاوی باکتری لاکتوباسیلوس، زندگی با کیفیت‌تری درطول 3 ماه مصرف داشتند؛ هرچند امتیازات مربوط به والدین و معلمان در اندازه‌گیری شدت اختلال ADHD، بهبود قابل‌توجهی را درمقایسه با سایر کودکان، نشان نداد. برای تایید اثرات این مکمل‌ها نیازمند مطالعات در طول مدت طولانی‌تر و همراه با تعداد بیشتری از بیماران می‌باشیم.

سبک تغذیه‌ای افراد مبتلا به ADHD

درمطالعات مختلف، نشان داده شد افرادی که از تغذیه‌ی سالم حاوی میزان بیشتری از سبزیجات، غذاهای دریایی و روغن‌های غیراشباع استفاده می‌کنند، احتمال رخداد اختلال ADHD در آن‌ها کمتر است؛ درمقابل افرادی که از میزان زیادی شیرینی‌جات، چیپس‌ها، فست‌فودها، نوشیدنی‌های قنددار و گازدار و مرباها استفاده می‌کنند، با احتمال بیشتری به این اختلال دچار می‌شوند.

جمع بندی

در انتها می‌توان گفت، استفاده از مکمل‌هایی مثل زعفران، جینسنگ کره‌ای قرمز، امگا-3، منیزیم، زینک و … و تغییر سبک تغذیه‌ای افراد به سمت استفاده‌ی بیشتر از مواد طبیعی و سبزیجات و استفاده‌ی کمتر از شیرینی‌ها، فست‌فودها و موادغذایی مصنوعی، درپیشگیری و کنترل علائم در افراد مبتلا به اختلال ADHD بسیار موثر می‌باشد.

منابع

The Ultimate Guide to Supplements for ADHD in 2023 (healyournervoussystem.com)

Nutrition in the Management of ADHD: A Review of Recent Research – PMC (nih.gov)

Effectivity of Saffron Extract (Saffr’Activ) on Treatment for Children and Adolescents with Attention Deficit/Hyperactivity Disorder (ADHD): A Clinical Effectivity Study – PMC (nih.gov)