داروی گیاهی برای چربی خون

کلسترول یک جزء ساختاری ضروری برای سلول‌ها می‌باشد. ژنتیک افراد و سبک زندگی آن‌ها، می‌تواند برمیزان کلسترول در گردش بدن اثرگذار باشد. افزایش بیش‌از حد این جزء، درمواردی منجر به انسداد عروقی و حملات قلبی و سکته می‌شود و به اصطلاح گفته می‌شود فرد چربی خون دارد. دونوع کلسترول خوب (HDL) و بد (LDL) در تست‌های خونی ممکن است اندازه‌گیری شود. با تغییر سبک زندگی و مصرف بعضی از داروها و مکمل‌ها، تنظیم میزان کلسترول و چربی خون امکان‌پذیر می‌باشد. در ادامه به بررسی گیاهانی که برای کنترل چربی خون مفیدند خواهم پرداخت.

اگرچه داروهای شیمیایی برای کاهش چربی خون وجود دارند، اما بسیاری از افراد به دنبال راه‌های طبیعی و گیاهی برای کنترل کلسترول هستند. گیاهانی مانند کنگرفرنگی، ترنج، شنبلیله، سیاه‌دانه، زردچوبه و خارمریم می‌توانند با مکانیسم‌های مختلفی مانند کاهش جذب کلسترول، افزایش دفع صفراوی، مهار تولید کلسترول و افزایش HDL، به بهبود وضعیت چربی خون کمک کنند. در کنار این گیاهان، رعایت سبک زندگی سالم شامل تغذیه متعادل، ورزش منظم و پرهیز از دخانیات نیز نقش مهمی در کنترل چربی خون دارد.

1- کنگرفرنگی (Artichoke)

کنگرفرنگی (cynara scolymus) گیاهی است که به طور گسترده در رژیم سنتی مدیترانه‌ای مورد استفاده می‌باشد و برای بهبود مشکلات گوارشی کاربردهای تاییدشده‌ای دارد. عصاره‌ی برگ کنگرفرنگی درحال حاضر در آلمان و سوییس برای بهبود وضعیت گوارشی و در انگلستان به عنوان یک مکمل بدون نسخه، مورد استفاده‌ی بیماران قرار دارد. طبق مطالعاتی که به شکل گسترده انجام گرفته است، استفاده از این گیاه منجر به کاهش کلسترول بد خون، کاهش تری‌گلیسیرید، کنترل کبد چرب، بهبود مشکلات صفراوی و درمان سوءهاضمه می‌شود. این اثر را می‌توان به محتوای پلی‌فنولی این گیاه نسبت داد.

مطالعه‌ای درسال 2018، نشان داد بیمارانی که از مکمل عصاره‌ی برگ کنگرفرنگی استفاده کردند، کاهش سطح کلسترول و تری‌گلیسیرید را داشتند. درواقع برطبق مطالعات انجام گرفته، مصرف 2-3 گرم از عصاره‌ی برگ کنگرفرنگی، منجر به کاهش 49-8 میلیگرم/ دسی‌لیتر در LDL، 12-55 میلیگرم/ دسی‌لیتر در کلسترول تام و 51-11 میلیگرم/ دسی‌لیتر تری‌گلیسیرید می‌شود. در ایران، مکمل لیپومان حاوی 600 میلی‌گرم عصاره‌ی برگ کنگرفرنگی می‌باشد که برای کنترل چربی خون قابل‌استفاده می‌باشد. این مکمل منجر به کاهش قابل توجه LDL یا همان کلسترول بد خون می‌شود.

2- ترنج (bergamot)

ترنج از گروه مرکبات، غنی از متابولیت‌های فعالی به نام فلاونوییدها می‌باشد و می‌تواند تولید و انتقال کلسترول را مهار کند. همچنین ترنج می‌تواند منجر به کاهش جذب کلسترول از طریق افزایش دفع اسیدهای صفراوی از مدفوع شود. طبق مطالعاتی که انجام گرفته است، مشخص شد مصرف ترنج منجر به کاهش 7 الی 40 درصدی کلسترول می‌شود. مصرف آن درواقع منجر به کاهش کلسترول تام، LDL و تری‌گلیسیرید و افزایش HDL می‌شود. در هنگام مصرف آن می‌بایست به تداخل آن با داروهای ضد‌دیابتی توجه نمود.

3- شنبلیله (fenugreek)

مطالعات نشان‌ داده‌اند، مصرف مکمل‌های شنبلیله می‌تواند به کاهش کلسترول خون کمک کند. طبق مطالعه‌ی مروری سیستماتیکی که درسال 2020 انجام گرفت، نشان داده شد مصرف مکمل‌های حاوی شنبلیله منجر به کاهش LDL و تری‌گلیسیرید و افزایش HDL در بیماران دیابتی می‌شود. همچنین در مطالعه ی دیگری که درسال 2014 برروی موش‌های مبتلا به چربی خون برای مقایسه ی اثرات بین آتورواستاتین و مکمل های شنبلیله انجام گرفت، نشان داده شد آتورواستاتین به مقدار بیشتری منجر به کاهش LDL و تری‌گلیسیرید در موش‌ها گردید اما میزان افزایش HDL برای گروه دریافت‌کننده‌ی مکمل شنبلیله بیشتر از گروه دریافت‌کننده‌ی آتورواستاتین بود. درهنگام مصرف مکمل‌های حاوی گیاه شنبلیله، توجه به تداخل آن با داروهای ضددیابتی حائزاهمیت می‌باشد.

4- سیاه دانه (nigella sative)

با توجه به مطالعات انجام‌گرفته در طی سال‌های مختلف، نشان داده شد مصرف سیاه دانه می‌تواند منجر به کاهش کلسترول تام، LDL وتری گلیسیرید شود و از سوی دیگر افزایش HDL را به دنبال داشته باشد. این مکانیسم درواقع از طریق کاهش جذب کلسترول، مهار ساخت کلسترول، افزایش گیرنده‌های LDL، مهار اکسیداسیون لیپید و افزایش دفع صفراوی انجام می‌گیرد. درهنگام مصرف مکمل‌های حاوی این گیاه، می‌بایست به تداخل آن با داروهای ضددیابت، داروهای ضدانعقاد، داروهای ضدفشارخون، داروهای اعصاب و داروهای تعدیل کننده‌ی سیستم ایمنی توجه نمایید.

5- زردچوبه (curcumin)

زردچوبه درواقع ماده‌ی پلی‌فنولی گرفته‌شده از ریشه‌ی گیاه curcuma longa می‌باشد که در روتین غذایی به عنوان یک افزودنی و ادویه درحال مصرف می‌باشد. مطالعات مختلفی نشان دادند که مصرف مکمل‌های حاوی زردچوبه می‌تواند منجر به کاهش کلسترول تام، LDL و تری گلیسیرید شود اما اثر قابل توجهی بر افزایش HDL ندارد و اثرات کاهشی آن نیز قابل‌توجه نمی باشد. هنگام مصرف مکمل‌های حاوی زردچوبه، به تداخل آن با داروهای آملودیپین، داروهای ضدانعقاد و داروهای ضددیابت توجه نمایید.

6- خارمریم (silymarin)

طبق مطالعات انجام گرفته شده بر روی بیماران مبتلا به بیماری‌های کبدی یا دیابت، مصرف مکمل‌های حاوی گیاه خارمریم، منجر به کاهش کلسترول تام، LDL و تری‌گلیسیرید و افزایش میزان HDL می‌شود. هنگام مصرف مکمل‌های حاوی گیاه خارمریم به تداخل آن با وارفارین، داروهای ضددیابت توجه نمایید.

علاوه بر موارد گفته شده، مصرف مکمل‌های حاوی امگا-3، محدودکردن مصرف چربی ها، خصوصا چربی های اشباع شده، افزایش مصرف فیبرها و سبزیجات، انجام ورزش‌های هوازی به میزان 150 دقیقه در هفته، پرهیز از مصرف الکل و دخانیات، می‌تواند به کاهش کلسترول خون کمک نماید. علائم ظاهری خاصی برای نشان‌دادن کلسترول بالا در افراد وجود ندارد؛ هرچند برخی علائم مثل داشتن فشارخون بالا، ایجاد هاله ی زرد کنار چشم، تورم اطراف بند انگشت، زانو و یا مچ پا و تجربه ی سکته‌ی مغزی یا قلبی می‌تواند نشانگر کلسترول بالای خون باشد.

مکمل لیورشیلد غنی شده با خار مریم، کنگر فرنگی و زردچوبه

جمع‌بندی

افرادی که مبتلا به کلسترول بالا یا در معرض خطر ابتلا به آن می‌باشند، می‌توانند با تغییر سبک زندگی خود و مصرف برخی مکمل‌ها مثل مکمل‌های حاوی کنگرفرنگی (لیپومان) به تنهایی یا درکنار سایرداروهای تجویزشده، به کنترل میزان کلسترول خون خود کمک کنند.

منابع

Lipid-Lowering Nutraceuticals for an Integrative Approach to Dyslipidemia – PMC (nih.gov)

10 Natural Ways to Lower Your Cholesterol Levels (healthline.com)

The best herbs to help lower cholesterol (medicalnewstoday.com)