تاثیر مصرف ریتالین یا دگزامفتامین در کاهش رشد قد و وزن کودکان

 تحقیقات علمی کاهش رشد قد و وزن در کودکان با مصرف ریتالین یا دگزامفتامین نشان می‌دهد. علاوه‌براین، استفاده از داروهای محرک سیستم عصبی از جمله ریتالین یا دگزامفتامین در کودکان، عوارض جانبی متعددی در پی دارد. در این مقاله این موضوع مورد بررسی قرار می‌گیرد.

آیا مصرف داروهای محرک سیستم عصبی باعث کاهش رشد می‌شود؟

بر اساس بررسی صورت گرفته در کشور استرالیا بین سال‌های 1990 و 2000 میلادی درصد کودکان 2 تا 17 ساله‌ای که از داروهای محرک سیستم عصبی استفاده کرده‌اند از 0/125 به 1/1 درصد افزایش یافته است و تعداد آن‌ها در سال 2000 بیش از 15000 کودک گزارش شده است.

بررسی اثرات نامطلوب طولانی مدت داروهای محرک سیستم عصبی حائز اهمیت می‌باشد. علیرغم مطالعات متعددی که در 30 سال گذشته در مورد رشد کودکان با استفاده از مواد محرک منتشر شده است، این موضوع همچنان بحث برانگیز است.

مطالعه حاضر به منظور تجزیه و تحلیل جزئیات رشد کودکان دریافت‌کننده‌ی محرک انجام شده است.

همه بیمارانی که طبق معیارهای انجمن روانپزشکی آمریکا (DSM-IV) مبتلا به اختلال کمبود توجه/ بیش‌فعالی (ADHD) تشخیص داده شدند و در سال 1999 در یک مطب خصوصی اطفال در استرالیا تحت تجویز دگزامفتامین (Dextroamphetamine) یا متیل‌فنیدات (Methylphenidate) قرار گرفته بودند با توجه به سوابق پزشکی، با استفاده از یک پایگاه داده رایانه‌ای شناسایی شدند.

 بیمارانی که کمتر از 6 ماه از داروهای محرک استفاده کرده بودند یا قبلاً درمان با محرک‌ها را در جاهای دیگر انجام داده بودند، از مطالعه خارج شدند.

خط مشی تجویز

همه کودکان ابتدا استفاده از داروی دگزامفتامین را شروع کردند، اما اگر پاسخ کمتر از حد مطلوب بود و یا اثرات نامطلوبی را تجربه کردند، دارو به متیل‌فنیدات تغییر پیدا کرد.

 هنگامی که کاهش وزن اتفاق افتاد، از والدین خواسته شد تا در صورت امکان دارو را کاهش دهند یا حذف کنند و کودک را تشویق کنند که بیشتر غذا بخورد. دوز دارو و سایر جنبه‌های مدیریت مطالعه مطابق با معیارهای مشخص شده توسط وزارت بهداشت بود.

نظارت بر رشد

اندازه‌گیری قد و وزن هر 6 ماه یک‌بار و یا در صورت وجود نشانه‌های بالینی با دفعات بیشتر انجام می‌شد. قد توسط ناظر و با استفاده از یک قد سنج دیواری اندازه‌گیری شد. وزن با استفاده از ترازوی الکترونیکی با دقت 0.5 کیلوگرم اندازه‌گیری شد. تمام اندازه‌گیری‌ها بدون کفش و لباس در فضای باز انجام و سپس تفسیر شد.

 اثرات منفی داروهای محرک بر رشد کودکان

از میان 51 شرکت‌کننده در این تحقیق 44 نفر پسر و 7 نفر دختر بودند. 14 کودک 30 ماه پیگیری داشتند و میانگین پیگیری 23 ماه بود. 45 بیمار دارای ADHD نوع ترکیبی و شش بیمار دارای ADHD عمدتاً از نوع بی‌توجه بودند.

میانگین سن شروع مصرف داروهای محرک برای پسران 1/9± 7/2 سال (محدوده 3/1 تا 11/4 سال) و برای دختران 1/8 ± 7/2سال (محدوده 4/8 تا 9/9 سال) بود.

1.     وزن و قد

با توجه به شکل زیر در اکثر کودکان کاهش تدریجی قد و وزن پس از شروع داروهای محرک مشاهده شد که پس از 6 و 18 ماهگی بسیار معنی‌دار بود.

نتایج همچنین نشان می‌دهند که کاهش وزن بیشتر از کاهش  قد است.

2.     رابطه‌ی بین تغییر قد و وزن

همبستگی پیرسون برای تغییر قد در مقابل تغییر وزن برابر با مقادیر r = 0.39 و r = 0.47، به ترتیب پس از 6 و 18 ماه، و r = 0.88 و r = 0.97، به ترتیب پس از 30 و 42 ماه می‌باشد. داده های 30 ماه در شکل زیر قابل مشاهده است.

کاهش رشد از عوارض مصرف داروهای محرک است!!

در مطالعه‌ی حاضر، اکثر کودکانی که شروع به درمان با داروهای محرک کرده بودند، در طی 6 تا 30 ماه اول کاهش رشد را تجربه کردند. تجزیه و تحلیل‌ها نشان داد قد و وزن به‌طور هم‌زمان تحت تاثیر مصرف داروهای محرک کاهش پیدا می‌کنند.

 مکانیسم اثر محرک بر رشد ناشناخته است، اما کاهش وزن ممکن است به دلیل تغییر در تنظیم اشتها باشد. با این‌حال در مطالعه حاضر 16 کودک (31 درصد) کاهش وزن واقعی را بدون اینکه والدین آنها متوجه تغییری در اشتها شوند ثبت کردند.

 اینکه آیا یک مکانیسم تنظیم‌کننده‌ی رشد قد وجود دارد یا  کاهش قد یک اثر ثانویه کاهش تغذیه است، هنوز مشخص نیست. رابطه متقابل بین کاهش رشد قد و وزن ممکن است توضیح دهد که چرا کودکانی که از محرک استفاده می‌کنند به ندرت شواهد بالینی سوء تغذیه را نشان می‌دهند.

کاهش رشد قد و وزن در کودکان با مصرف ریتالین یا دگزامفتامین

مطالعه حاضر از یافته‌های برخی دیگر از محققین حمایت می‌کند که داروهای محرک ریتالین یا دگزامفتامین با کاهش رشد قد مرتبط است. نتایج این پژوهش توصیه‌های قبلی را تایید می‌کند که بر اساس آن‌ها نرخ رشد کودکانی که از ریتالین یا دگزامفتامین استفاده می‌کنند باید با اندازه‌گیری‌های منظم قد و وزن در نمودارهای رشد به دقت بررسی شود. شناسایی کودکانی که ممکن است در معرض خطر ناتوانی در دستیابی به پتانسیل رشد کامل یا اثرات طولانی مدت کمبود تغذیه باشند بسیار حائز اهمیت است تا در موارد جدی مصرف دارو برای مدتی قطع شود.

با توجه به نتایج این تحقیق و سایر تحقیقات، جایگزینی داروهای محرک با ترکیباتی که عوارض جانبی کمتری دارند، از اهمیت بالایی برخوردار است. بررسی‌ها نشان می‌دهد مصرف مکمل عصاره زعفران، دارای اثرات هم‌عرض با ریتالین است و عوارض جانبی بسیار ناچیز و نادر دارد. بنابراین استفاده از این مکمل به عنوان جایگزینی برای داروهای محرک در کودکان و بزرگسالان پیشنهاد می‌شود.

نویسنده: دکتر حسین علیپور (دکترای تخصصی نانو بیوتکنولوژی)

ویرایش: دکتر علیرضا ولی‌زاده (دکترای تخصصی نانوفناوری پزشکی)

منبع:

Slowing of growth in height and weight on stimulants: A characteristic pattern