تداخلات دارویی چیست و چه علائمی دارد؟
ما در دنیایی زندگی میکنیم که داروهایی برای درمان بسیاری از بیماریها وجود دارند، بیماریهایی که در گذشته غیرقابل درمان به نظر میرسیدند.
در گزارشی که به بررسی مصرف داروهای تجویزی در آمریکا از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۸ پرداخته است، مرکز کنترل و پیشگیری بیماریها (CDC) نشان داد که حدود ۴۸.۶ درصد از آمریکاییها در ۳۰ روز گذشته حداقل یک داروی تجویزی مصرف کردهاند.
این آمار نشان میدهد که گزینههای مختلفی برای درمان بسیاری از مشکلات رایج در دسترس شما قرار دارد. اما افزایش دسترسی به داروها، احتمال وقوع تداخلات دارویی را نیز بیشتر میکند.
تداخل دارویی چیست؟
تداخلات دارویی شامل ترکیب یک دارو با سایر مواد است که تأثیر آن دارو را بر بدن شما تغییر میدهد. این تغییر میتواند باعث شود دارو کمتر یا بیشتر از حد انتظار تأثیرگذار باشد یا عوارض جانبی غیرمنتظرهای ایجاد کند.
اگر شما از داروهای متعددی استفاده میکنید، شرایط پزشکی خاصی دارید یا به چندین پزشک مراجعه میکنید، باید نسبت به داروهای خود بیشتر توجه داشته باشید. لازم است تمام پزشکان شما از داروها، گیاهان دارویی، مکملها و ویتامینهایی که مصرف میکنید، آگاه باشند.
حتی اگر تنها یک دارو مصرف میکنید، بهتر است با پزشک یا داروساز خود درباره آن مشورت کنید تا احتمال وقوع تداخلات دارویی شناسایی شود. این توصیه هم برای داروهای تجویزی و هم غیرتجویزی صدق میکند.
انواع تداخلات دارویی چیست؟
چندین نوع مختلف از تداخلات دارویی وجود دارد که باید به آنها توجه کنید. در ادامه هر کدام را بیشتر بررسی میکنیم:
1- تداخل دارو-دارو
این نوع تداخل زمانی رخ میدهد که دو یا چند داروی تجویزی با یکدیگر واکنش نشان دهند.
مثلاً تداخل بین وارفارین (Coumadin)، یک داروی رقیقکننده خون، و فلوکونازول (Diflucan)، یک داروی ضد قارچ، میتواند خطر خونریزی شدید را به همراه داشته باشد.
2- تداخل دارو-درمان غیرتجویزی
این واکنش میان یک دارو و یک درمان غیرتجویزی یا دو درمان غیرتجویزی رخ میدهد، از جمله داروهای بدون نسخه، گیاهان دارویی، ویتامینها یا مکملها.
به عنوان مثال، ترکیب یک دیورتیک (دارویی که آب و نمک اضافی را از بدن دفع میکند) با ایبوپروفن (Advil) ممکن است اثربخشی دیورتیک را کاهش دهد، زیرا ایبوپروفن اغلب باعث نگهداری نمک و مایعات در بدن میشود.
3- تداخل دارو-غذا
این نوع تداخل زمانی رخ میدهد که مصرف غذا یا نوشیدنی تأثیر یک دارو را تغییر دهد.
برای مثال، برخی از استاتینها (که برای درمان کلسترول بالا استفاده میشوند) با آب گریپفروت تداخل دارند. اگر کسی که این داروها را مصرف میکند، مقدار زیادی آب گریپفروت بنوشد، ممکن است دارو در بدن او بیش از حد باقی بماند و خطر آسیب کبدی یا نارسایی کلیوی را افزایش دهد.
4- تداخل دارو-الکل
برخی داروها نباید همزمان با الکل مصرف شوند. ترکیب این داروها با الکل میتواند باعث خستگی، واکنشهای تأخیری و افزایش خطر عوارض جانبی شود.
به عنوان مثال، مصرف همزمان الکل با مترونیدازول ممکن است باعث گرگرفتگی، استفراغ و درد شکمی شود.
5- تداخل دارو-بیماری
این نوع تداخل زمانی رخ میدهد که مصرف یک دارو شرایط یا بیماری موجود را تغییر دهد یا بدتر کند.
برای مثال، برخی داروهای ضداحتقان که برای سرماخوردگی استفاده میشوند، ممکن است فشار خون را افزایش دهند و برای افراد مبتلا به فشار خون بالا مناسب نباشند.
6- تداخل دارو-آزمایشگاه
برخی داروها میتوانند در نتایج آزمایشهای خاص اختلال ایجاد کنند و منجر به نتایج نادرست شوند. برای مثال، داروهای ضدافسردگی سهحلقهای ممکن است در آزمایشهای پوستی تشخیص آلرژی اختلال ایجاد کنند. با آگاهی از این نکات، شما میتوانید سلامت خود را بهتر مدیریت کرده و از خطرات احتمالی جلوگیری کنید.
عوامل دیگر مؤثر در تداخلات دارویی
در حالی که آگاهی از احتمال وقوع تداخلات دارویی برای شما ضروری است، باید بدانید که این اطلاعات همهچیز را به شما نمیگوید. صرفاً اینکه احتمال وقوع یک تداخل دارویی وجود دارد، به این معنا نیست که حتماً رخ خواهد داد. عوامل فردی نیز میتوانند در وقوع یا شدت تداخلات دارویی نقش داشته باشند.
1- ژنتیک
تنوع در ساختار ژنتیکی افراد میتواند باعث شود که یک دارو در بدنهای مختلف عملکرد متفاوتی داشته باشد.
برخی افراد به دلیل کد ژنتیکی خاص خود، داروها را سریعتر یا کندتر از دیگران متابولیزه میکنند. این موضوع ممکن است باعث کاهش یا افزایش سطح دارو در بدن شما شود. پزشک شما میداند کدام داروها نیاز به آزمایش ژنتیکی دارند تا دوز مناسب برای شما تعیین شود.
2- وزن
بعضی از داروها بر اساس وزن فرد تجویز میشوند.
تغییرات وزنی میتوانند بر دوز داروها و همچنین خطر تداخلات دارویی تأثیر بگذارند. بنابراین اگر وزن شما بهطور قابلتوجهی تغییر کرده است، ممکن است نیاز به تنظیم دوز برخی از داروها داشته باشید.
برای مثال، پزشکان دوزهای مختلفی از هپارین با وزن مولکولی کم مانند انوکساپارین و آنتیبیوتیکهایی مانند وانکومایسین را بر اساس وزن فرد تجویز میکنند.
3- سن
با افزایش سن، بدن شما دستخوش تغییراتی میشود که ممکن است بر نحوه پاسخدهی شما به داروها تأثیر بگذارد. عملکرد کلیهها، کبد و سیستم گردش خون ممکن است با افزایش سن کند شود. این موضوع میتواند فرآیند تجزیه و دفع داروها از بدن شما را به تأخیر بیندازد.
4- جنسیت
تفاوتهای جنسی مانند تفاوت در آناتومی و هورمونها میتوانند در تداخلات دارویی نقش داشته باشند.
برای مثال، مطالعات نشان دادهاند که مردان داروی زولپیدم را دو برابر سریعتر از زنان متابولیزه میکنند.
5- سبک زندگی (رژیم غذایی و ورزش)
برخی رژیمهای غذایی ممکن است در ترکیب با داروها مشکلاتی ایجاد کنند.
برای مثال، تحقیقات نشان دادهاند که مصرف چربی بالا میتواند پاسخدهی به برونکودیلاتورها را که برای درمان علائم آسم استفاده میشوند، کاهش دهد.
ورزش نیز میتواند نحوه عملکرد داروها را تغییر دهد.
برای مثال، افرادی که انسولین را برای درمان دیابت مصرف میکنند ممکن است در طول ورزش دچار هیپوگلیسمی (افت قند خون) شوند. بنابراین، ممکن است نیاز باشد زمان غذا خوردن و مصرف انسولین خود را برای جلوگیری از افت قند خون تنظیم کنند.
سیگار کشیدن نیز میتواند بر متابولیسم برخی داروها تأثیر بگذارد. حتماً پزشک خود را در جریان بگذارید که سیگار میکشید، خصوصاً اگر داروی جدیدی برای شما تجویز میکند.
همچنین، مصرف مقادیر بالای ویتامین K در رژیم غذایی میتواند اثربخشی داروی رقیقکننده خون وارفارین را کاهش دهد.
با در نظر گرفتن این عوامل، شما میتوانید داروهای خود را با اطمینان بیشتری مصرف کنید و از تداخلات احتمالی جلوگیری کنید.
نشانه ها و علائم رایج تداخل دارویی چیست؟
نشانهها و علائم رایج تداخل دارویی میتوانند شامل موارد زیر باشند:
- خوابآلودگی
- سرگیجه
- تهوع یا استفراغ
- اسهال
- درد یا کوفتگی عضلات
- افسردگی
- افزایش کبودی یا خونریزی
- ضربان قلب غیرطبیعی
- بثورات یا جوش پوستی
- اضطراب یا بیقراری
- کاهش اثربخشی دارو
اگر فکر میکنید که ممکن است به دلیل تداخل دارویی علائمی را تجربه کنید، حتماً فوراً با پزشک خود تماس بگیرید تا راهنماییهای لازم را دریافت کنید.
منابع
- Alonzo MM, et al. (2019). Disulfiram-like reaction with metronidazole: An unsuspected culprit.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6782120/ - Barras M, et al. (2017). Drug dosing in obese adults.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5662437/ - Decongestants. (2019).
https://www.nhs.uk/conditions/decongestants/ - Drug interactions and labeling. (2021).
https://www.fda.gov/drugs/development-resources/drug-interactions-labeling - Harmful interactions. (2014).
https://www.niaaa.nih.gov/publications/brochures-and-fact-sheets/harmful-interactions-mixing-alcohol-with-medicines - Lea-Henry TN, et al. (2018). Clinical pharmacokinetics of kidney disease.
https://cjasn.asnjournals.org/content/13/7/1085 - Learn more about your medicines. (2018).
https://www.fda.gov/patients/learn-about-your-medicines - Lee JW, et al. (2016). Grapefruit juice and statins.
https://www.amjmed.com/article/S0002-9343(15)00774-3/fulltext - Patel S, et al. (2022). Vancomycin.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459263/
قوانین ارسال دیدگاه در سایت.