برای دفع سنگ کلیه چه بخوریم؟

سنگ‌های کلیه توده‌های سختی از مواد معدنی و نمک‌ها هستند که در کلیه تشکیل می‌شوند. اندازه آن‌ها از ذرات ریز کریستالی تا سنگ‌های بزرگ متغیر است و هنگام عبور از دستگاه ادراری می‌توانند درد شدیدی ایجاد کنند. عبور و دفع سنگ‌های کلیه به عوامل مختلفی از جمله اندازه، ترکیب و محل قرارگیری آن‌ها در سیستم ادراری بستگی دارد. در این مقاله به بررسی کامل مکانیسم تشکیل، روش‌های طبیعی و پزشکی دفع سنگ کلیه 4 تا 10 میلیمتری و راه‌های پیشگیری از آن‌ها می‌پردازم.  با من همراه باشید.

سنگ‌ کلیه به چه دلیل تشکیل می شود؟

سنگ‌های کلیه زمانی شکل می‌گیرند که برخی مواد موجود در ادرار مانند کلسیم، اگزالات و اسید اوریک بیش از حد غلیظ شده و کریستال‌هایی تشکیل دهند. این کریستال‌ها به تدریج به هم می‌چسبند و سنگ‌های بزرگ‌تری را ایجاد می‌کنند. عوامل مؤثر در تشکیل سنگ‌های کلیه عبارتند از:

• کم‌آبی بدن: نوشیدن ناکافی مایعات باعث غلیظ شدن ادرار شده و احتمال تشکیل کریستال‌ها را افزایش می‌دهد.
• رژیم غذایی نامناسب: مصرف زیاد نمک باعث افزایش دفع کلسیم در ادرار می‌شود. پروتئین زیاد (خصوصاً پروتئین‌های حیوانی) سطح اسید اوریک را بالا می‌برد.
• غذاهای غنی از اگزالات: این مواد غذایی مانند اسفناج، چغندر و مغزها احتمال تشکیل سنگ‌های اگزالات کلسیم را افزایش می‌دهند.
• شرایط پزشکی خاص: پرکاری غده پاراتیروئید باعث افزایش سطح کلسیم در ادرار شده و زمینه‌ ساز ایجاد سنگ‌های کلیوی می‌شود. عفونت‌های مزمن دستگاه ادراری احتمال تشکیل سنگ‌های استروویت را بالا می‌برد.
• عوامل ژنتیکی: داشتن سابقه خانوادگی ابتلا به سنگ‌های کلیه، احتمال تشکیل آن‌ها را افزایش می‌دهد.

آیا احتمال دفع خود به خود سنگ کلیه وجود دارد؟

احتمال دفع خود به خود سنگ کلیه بستگی به اندازه و محل آن دارد:

• سنگ‌های کوچکتر از ۵ میلی‌متر معمولاً بدون نیاز به درمان خاصی، ظرف چند هفته از طریق ادرار دفع می‌شوند.
• سنگ‌های ۵ تا ۱۰ میلی‌متری ممکن است بدون مداخله پزشکی دفع شوند، اما احتمال گیر کردن آن‌ها بیشتر است.
• سنگ‌های بزرگتر از ۱۰ میلی‌متر معمولاً نیاز به اقدامات پزشکی دارند.
• سنگ‌هایی که در قسمت پایینی حالب قرار دارند (نزدیک مثانه)، راحت‌تر دفع می‌شوند.

برای دفع سنگ کلیه چه بخوریم؟

برای دفع سنگ کلیه، مصرف برخی مواد غذایی و مایعات مفید است، از جمله:

1. نوشیدن بیش از ۲ لیتر آب در روز باعث افزایش حجم ادرار شده و به حرکت سنگ در مسیر ادراری کمک می‌کند.
2. آب لیمو، پرتقال و سرکه سیب به دلیل داشتن سیترات، از تشکیل سنگ‌های جدید جلوگیری می‌کنند.
3. میوه‌ها و سبزیجات سرشار از پتاسیم مانند موز، پرتقال، خیار، کرفس، طالبی و سیب به تنظیم سطح املاح در بدن کمک می‌کنند.
4. غذاهای سرشار از منیزیم مانند بادام، گردو، اسفناج و آووکادو که از تشکیل سنگ جلوگیری می‌کنند.
5. حبوبات (مخصوصاً عدس و لوبیا) که به تعادل املاح در بدن کمک می‌کنند.

مواد غذایی مضر که باید کمتر مصرف شوند

برای پیشگیری از ایجاد سنگ کلیه و همچنین جلوگیری از عود آن لازم است مصرف برخی از مواد غذایی را محدود کنید، از جمله:

• نمک زیاد باعث افزایش کلسیم در ادرار و تشکیل سنگ می‌شود.
• پروتئین حیوانی زیاد (گوشت قرمز، مرغ، ماهی) تولید اگزالات و اسید اوریک را افزایش می‌دهد.
• نوشابه‌های گازدار حاوی فسفات هستند که ممکن است خطر تشکیل سنگ را بیشتر کنند.
• اگر سنگ کلیه شما از نوع اگزالات کلسیم است، مصرف مواد حاوی اگزالات مثل اسفناج، چای پررنگ، شکلات و بادام را کاهش دهید.
• در صورت داشتن سنگ‌های اسید اوریکی، مصرف گوشت قرمز و غذاهای حاوی پورین را کاهش دهید و غذاهای قلیایی‌کننده مثل لبنیات و سبزیجات مصرف کنید.

روش‌های درمانی برای کمک به درمان و دفع سنگ کلیه

روش‌های پزشکی و درمانی برای درمان و کمک به دفع سنگ کلیه عبارتند از:

• مکمل کالمگ سیترات: مکمل کالمگ سیترات حاوی دوز مناسبی از پتاسیم و منیزیم سیترات، یک مکمل موثر برای پیشگیری و درمان سنگ کلیه است. مطالعات علمی نشان داده‌اند که این ترکیب می‌تواند تا ۸۵٪ خطر عود سنگ کلیه را در طی سه سال کاهش دهد. کالمگ باعث افزایش سطح سیترات در ادرار می‌گردد، سیترات با کلسیم پیوند می‌یابد و از تشکیل کریستال‌های اگزالات کلسیم جلوگیری می‌کند. از طرف دیگر ادرار را قلیایی می‌کند و مانع تشکیل سنگ‌های اسید اوریکی می‌شود. منیزیم موجود در کالمگ، در دستگاه گوارش به اگزالات متصل شده و جذب آن را کاهش می‌دهد، در نتیجه مقدار اگزالات دفع‌شده در ادرار کمتر می‌شود. همه این موارد در مجموع موجب پیشگیری و درمان سنگ کلیه می‌گردد.
  
• مدیریت درد: داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن به کاهش درد کمک می‌کنند. در صورت درد شدید، پزشک ممکن است مسکن‌های قوی‌تر تجویز کند.
• داروهای کمک‌کننده به دفع سنگ: مسدودکننده‌های آلفا (مثل تامسولوسین) با شل کردن عضلات حالب به عبور راحت‌تر سنگ کمک می‌کنند. تحقیقات نشان داده‌اند که این داروها به‌ ویژه برای سنگ‌های بزرگ‌تر از ۵ میلی‌متر مؤثر هستند.
• سایر روش‌ها: اگر سنگ کلیه بیش از حد بزرگ باشد یا باعث درد شدید و عوارض شود، پزشکان از روش‌های زیر استفاده می‌کنند:
  • سنگ‌شکنی با امواج شوک (ESWL): در این روش، از امواج صوتی پرقدرت برای شکستن سنگ‌های کلیه به قطعات کوچک‌تر استفاده می‌شود تا از طریق ادرار دفع شوند.
  • یورتروسکوپی (Ureteroscopy): لوله نازکی از طریق مجرای ادرار و مثانه وارد حالب شده و سنگ را یا مستقیماً خارج می‌کند یا با لیزر خرد می‌کند.
  • نفرولیتوتومی از راه پوست (PCNL): برای سنگ‌های خیلی بزرگ، برشی کوچک روی کمر ایجاد شده و سنگ مستقیماً از کلیه خارج می‌شود.

جمع‌بندی

دفع سنگ‌های کلیه به اندازه، محل و نوع آن‌ها بستگی دارد. سنگ‌های کوچک معمولاً با نوشیدن مایعات و مصرف داروهای حمایتی دفع می‌شوند، اما سنگ‌های بزرگ‌تر ممکن است نیاز به درمان‌های پزشکی داشته باشند. برای پیشگیری از تشکیل مجدد سنگ‌ها، تغییر سبک زندگی، رژیم غذایی مناسب و در برخی موارد مصرف دارو توصیه می‌شود. مصرف مکمل کالمگ حاوی پتاسیم و منیزیم سیترات یک روش موثر در درمان و پیشگیری از سنگ‌های کلیه، به‌ویژه در افرادی که مستعد تشکیل مکرر این سنگ‌ها هستند، محسوب می‌شود.

منابع

Potassium-magnesium citrate is an effective prophylaxis against recurrent calcium oxalate nephrolithiasis