اختلالات نعوظ مردان و درمان آن با داروهای گیاهی و طب جایگزین

اختلالات نعوظ به ناتوانی در رسیدن به و یا حفظ مقدار مناسبی از نعوذ در آلت تناسلی که برای برقراری رابطه­‌ی جنسی مورد نیاز است اطلاق می­‌گردد. این اختلال از نظر بالینی به انواع دارای منشاء روانی ( نارضایتی از رابطه، فشار­های اجتماعی، اضطراب یا افسردگی ) و طبیعی (بیماری‌­های زمینه یا همراه­ با سایر بیماری­‌ها ) طبقه­‌بندی می‌­شود. این اختلال با شیوع بیش از 31 درصد، از نگرانی‌­های شایع و رو به رشد سلامت جنسی آقایان می­‌باشد و طبق پیش­بینی‌­ها تا سال 2025 بیش از 322 میلیون نفر از مردان به آن مبتلا خواهند شد.

اختلال نعوظ اثرات منفی قابل توجهی بر کیفیت زندگی مردان دارد. از جمله این اثرات می­توان به کاهش عزت نفس، اجتناب از صمیمیت و اضطراب و افسردگی اشاره کرد. علاوه بر این، اختلال نعوذ به عنوان یک ریسک فاکتور برای ایجاد سندروم متابولیک، بیماری‌­های قلبی عروقی و دیابت نوع 2 در نظر گرفته می‌­شود.

آلت تناسلی مردان از شریان­‌ها و مویرگ­‌ها، سینوس­‌های پر از خون و ماهیچه­‌های صاف تشکیل شده است.

فعالیت اعصاب سمپاتیک باعث مهار نعوظ می­‌شود. نعوظ طبیعی از طریق تحریک خارجی و فعال شدن اعصاب پاراسمپاتیک، که باعث تولید نیتریک اکسید در سلول­‌های اندوتلیال می‌­شود، آغاز می­‌گردد. نیتریک اکسید از طریق مسیر­های سیگنالینگ باعث کاهش مقادیر سیتوزولی کلسیم و در نتیجه شل شدن عضلات صاف و اتساع عروق آلت تناسلی و نعوظ می­‌شود.

درمان­‌های دارویی مورد استفاده برای این اختلال عمدتا مهارکننده‌­های آنزیم فسفودی­استراز-5 هستند که با مهار جریان خون به خارج از آلت تناسلی، باعث ایجاد نعوظ می‌­شوند. از رایج­ترین این دارو­ها می­توان به سیلدنافیل سیترات ( ویاگرا )، تادالافیل ( سیالیس ) و واردنافیل ( لویترا ) اشاره کرد. از عوارض جانبی محتمل این داروها می­توان به مواردی مانند سردرد؛ سوء حاضمه؛ احتقاق بینی؛ گر گرفتگی؛ سنکوپ؛ کاهش بینایی و سکته­‌ی قلبی اشاره کرد. همچنین روش­های درمانی تهاجمی مانند تزریق مواد دارویی و استفاده از پروتز در دسترس می­باشند. با این­حال همه­ی بیماران به درمان­های موجود پاسخ نمی­دهند و عوارض جانبی و هزینه­­های درمان از دیگر محدودیت­های موجود می‌باشند. علاوه بر این، درمان­‌های رایج فقط بر علائم بیماری اثر گذار هستند و بر علل زمین‌ه­ای بیماری اثر ندارند.

بیش از 718 گونه گیاهی در طب سنتی به عنوان تقویت­کننده‌­ی قوای جنسی مورد استفاده قرار می‌­گیرند. این ترکیبات باعث افزایش تحریک جنسی، افزایش میل جنسی، نعوظ و یا لذت جنسی می‌­شوند. محصولاتی مانند پاناکس جینسنگ ( جینسنگ کره‌­ای )، خارخاسک، ماکا ( جینسنگ کره‌­ای )، گینکو، تونکات علی، یوهیمبه و مکمل­‌هایی مانند ویتامین­‌های گروه ب، روی، ال-آرژنین، آسپارتات و دهیدرواپی­آندسترون (DHEA) از پر فروش‌­ترین محصولات موجود در بازار هستند.

افزایش استفاده از درمان­‌های جایگزین و دارو­های گیاهی برای درمان اختلال نعوظ و نبود یک مرور جامع از تحقیقات بالینی صورت گرفته در این حوزه، و تحقیقات علمی محدود در مورد عصاره­‌گیری، اثربخشی، ایمنی و دوز این ترکیبات از چالش‌­های مهم برای پزشکان می‌­باشد. بنابراین هدف مطالعه­‌ی پیش­رو مرور سیستماتیک و بحث درباره شواهد بدست آمده از کارآزمایی‌­های بالینی کنترل شده با دارونمایی است که اثر استفاده از طب سنتی و دارو­های گیاهی را در مدیریت اختلال نعوظ بررسی کرده‌­اند.

برای این منظور از یک بررسی سیستماتیک مبتنی بر روش PRISMA و همچنین ترکیب کلمات کلیدی خاص در پایگاه‌­های داده‌­ی PubMed و Scopus استفاده شده است. کار­آزمایی­‌های تصادفی و کنترل شده با پلاسیبو که اثر داروهای گیاهی بر روی بیماران مبتلا به اختلالات نعوظ را مطالعه کرده بودند، برای بررسی استفاده شدند.

پس از جست­وجوی مقالات، غربالگری و انتخاب مقالات دارای شروط ورود به مطالعه، در نهایت 42 مقاله برای بررسی انتخاب شدند که در گروه­‌های عصاره‌­های گیاهی منفرد (14 عدد)؛ فرمولاسیون گیاهی ترکیبی (5 عدد)؛ ترکیبی از فرمولاسیون‌­های گیاهی و مواد مغذی غیر گیاهی (7 عدد)؛ مواد مغذی غیر گیاهی (5 عدد)؛ طب سوزنی (2 عدد)؛ رژیم غذایی و تغذیه (3 عدد)؛ ورزش (5 عدد) و درمان­‌های موضعی (1 عدد) طبقه­‌بندی شدند. بر اساس نتایج بدست آمده جینسنگ کره‌­ای، پیگنوژنول و پرلوکس، خارخاسک، جینسنگ پرویی، ال آرژنین، طب سوزنی و مداخلات سبک زندگی از عمده‌­ترین مداخلات درمانی بررسی شده بودند که در ادامه به بررسی تعدادی از آن­‌ها می­‌پردازیم.

پاناکس جینسنگ (جینسنگ کره‌­ای)

در طب سنتی چینی، پاناکس جینسنگ به ویژه جینسنگ قرمز، برای هزاران سال به عنوان داروی افزایش دهنده و تقویت کننده میل جنسی استفاده شده است. در واقع جینسنگ به یک مکمل گیاهی پرطرفدار در سطح جهان برای درمان اختلالات تولید مثل مردان، از جمله اختلال نعوظ تبدیل شده است. بر اساس بررسی­‌های صورت گرفته ترکیب جینسنگ و ویتامین E عملکرد نعوظ را بهبود می‌­بخشید. همچنین جینسنگ در دو فرمولاسیون گیاهی به نام‌های KBMSI-2 و Plus VigRX باعث بهبود وضعیت نعوظ می­‌شود.

این نتایج با کارآزمایی‌های بالینی کنترل‌شده با پلاسیبو، که قبلاً به زبان کره‌­ای منتشر شده و در آن جینسنگ به­‌طور قابل توجهی عملکرد نعوظ و رضایت جنسی را در بیمار و شریک زندگی بهبود بخشیده است، مطابقت دارد. بر اساس متاآنایز پنج مطالعه­‌ی بالینی توسط بورلی و همکاران، مشخص شد جینسنگ پاناکس به‌­طور معناداری نعوظ را بهبود می­‌بخشد.

جینسنوسید­ها که منحصرا به گونه­‌ی جینسنگ بخصوص جینسنگ پاناکس تعلق دارند، از اصلی‌­ترین مولکول­‌های فعال این گیاه به حساب می‌­آیند. نتایج مطالعات حیوانی نشان­ می‌­دهند عصاره جینسینگ و جینسنوسید­ها باعث افزایش سنتز نیتریک اکسید در سلول­‌های اندوتلیال، اتساع عروق و در نهایت نعوظ می­‌شوند. همچنین نتایج یک مطالعه نشان می‌­دهد که جینسنگ باعث افزایش غلظت تستسترون و بهبود نعوظ می­‌شود. با این­حال تعداد کمی از مقالات مورد استفاده در مرور سیستماتیک حاضر، تاثیر مثبت جینسینگ و فرمولاسیون‌­­های حاوی جینسینگ را بر تستسترون گزارش کرده­‌اند. جینسینگ پاناکس در دوز­های 5/0 تا 3 گرم در روز بی­خطر و بدون تداخلات دارویی مهم در نظر گرفته می‌­شود.  با این­حال نیاز است تا تحقیقات بیشتری درباره مکانیسم­‌های بالقوه و اثرات مشتقات جینسینگ بر بهبود اختلال نعوظ انجام شود.

پیگنوژنول و پرلوکس

آتلانتیکا یا کاج دریایی یکی از درختان بومی جنوب فرانسه می‌­باشد. پیگنوژنول عصاره­‌ی استخراج شده از پوست پودر شده‌­ی کاج دریایی است که با پروسیانیدین %70 استاندارد شده است. پروسیانیدین­‌ها زیست­پلیمر­های متشکل از واحد­های catechin و epicatechin هستند که دارای خواص آنتی‌‍­اکسیدانی قابل توجهی بوده که مزایای فراوانی برای بهبود وضعیت سلامت و مدیریت بیماری­‌ها دارند. پیگنوژنول دارای اثرات قابل توجه آنتی‌­اکسیدانی، ضد التهابی و خواص تنظیم‌­کنندگی سیستم ایمنی می‌­باشد. شواهد بدست آمده نشان می­‌دهد این ترکیب می‌­تواند از طریق افزایش سنتز نیتریک اکسید در عروق و در نتیجه اتساع آن و همچنین از طریق آنتاگونیست کاتکول­آمین بودن، نعوظ را بهبود بخشد.

پیگنوژینول در دو مطالعه به عنوان تنها مداخله‌­ی گیاهی برای درمان اختلال نعوظ مطرح شد که هر دو مطالعه بهبود عملکرد نعوظ را گزارش کرده‌­اند. پرلوکس ترکیبی از پیگنوژنول، ال آرژنین، ال سیترولین و روبورین‌­ها است. نتایج 4 مطالعه نشان می‌­دهد استفاده از این فرمولاسیون باعث بهبود عملکرد نعوظ می­‌شود. همچنین گزارشات نشان می­‌دهند پرلوکس می­‌تواند باعث افزایش مقادیر تستسترون نیز بشود. با این­حال اثر آرژنین به همراه پیگنوژنول مشخص نیست. در یک کارآزمایی کنترل نشده ال آرژنین اثرات نه چندان قابل توجهی در بهبود عملکرد نعوظ در طی یک ماه داشت. استفاده از پیگنوژینول به همراه ال آرژنین در همان گروه مورد مطالعه، باعث بهبود قابل توجه عملکرد نعوظ در ماه بعد شد. در ماه سوم دو برابر کردن دوز پیگنوژنول باعث بهبود بیشتر نعوظ در گروه مورد مطالعه شد. این نتایج نشان می­‌دهند ممکن است پیگنوژنول بدون نیاز به استفاده از آرژنین در قالب پرلوکس، در بهبود اختلال نعوظ موثر باشد.

کارآزمایی­‌های بالینی انجام شده استفاده از پیگنوژنول برای بهبود علائم اختلال نعوظ را پشتیبانی می‌­کنند. با این­حال تحقیقات بیشتری برای تعیین کارایی، دوز و مکانسیم­های عمل پیگنوژنول در درمان این اختلال مورد نیاز است.

خارخاسک

خارخاسک یک گیاه دارویی است که برای هزاران سال در طب سنتی چین و هند و سایر نقاط جهان مورد استفاده قرار می­‌گیرد. خارخاسک در کنار جینسنگ از رایج‌­ترین گیاهان مورد استفاده برای سلامت جنسی مردان است. اثر خارخاسک به عنوان یک گیاه منفرد بر اختلال نعوظ در دو مورد از مطالعات وارد شده در این مرور سیستماتیک مورد بررسی قرار گرفت. در هر دو مورد استفاده از عصاره­‌ی استاندارد شده با ساپونین اثرات مثبتی بر بهبود این اختلال داشت. مطالعات حیوانی نشان می‌­دهد خارخاسک از طریق افزایش میزان نیتریک اکسید در سلول‌­های اندوتلیال باعث اتساع عروق و کمک به نعوظ می‌­شود. همچنین رفتار­های جنسی حیوانات مورد مطالعه به شکل وابسته به دوز افزایش یافت. با این­حال به مطالعات بیشتری پیرامون مکانسیم اثر و کارایی خارخاسک در درمان اختلال نعوظ نیاز است.

ماکا ( جینسنگ پرویی )

ماکا از اعضای خانواده­ی براسیکاسه و بومی کوه‌­های آند مرکزی در ارتفاع 4000 تا 4500 متری در کشور پرو می­‌باشد. بیش از 2000 سال است که از این گیاه به شکل سنتی به عنوان دارو و مکمل غذایی استفاده می­‌شود. مطالعات نشان می‌­دهد استفاده از این گیاه بصورت منفرد باعث بهبود اختلال نعوظ می­‌شود اما تاثیری بر میزان تستسترون ندارد. همچنین مطالع‌ه­ای که توسط شین و همکاران انجام شد نشان داد ماکا باعث افزایش میل جنسی در طی یک دوره­ی حداقل 6 هفته‌­ای می‌­شود. هر چند در مطالعات انجام شده خارخاسک قابل تحمل بوده، اما از عوارض جانبی محتمل آن می­‌توان به مواردی مانند اضطراب، نوسانات خلق و خو، توهم و رفتار اعتیاد آور اشاره کرد. لازم است تا مطالعات آزمایشگاهی و کلینیکی بیشتری درباره کارایی، دوز مناسب و تحمل پذیری خارخاسک انجام شود.

ال آرژنین

ال آرژنین یک آمینواسید است که منابع غذایی بخصوص گوشت و آجیل­ بدست می‌­آید و یا از ال سیترولین تولید می­‌شود. ال آرژنین تنها سوبسترای آنزیم NOS برای سنتز نیتریک اکسید است. در یک مطالعه مشخص شد استفاده از ال آرژنین بصورت تنها تاثیر قابل توجهی بر بهبود اختلال نعوظ دارد. همچنین بررسی‌­ها نشان می‌­دهد استفاده از ال آرژنین به همراه پیگنوژنول، یوهیمبه هیدروکلرید، آدنوزین مونوفسفات، سیترولین و اورنیتین باعث افزایش تولید نیتریک اکسید و اثرات مثبت بر بهبود علائم اختلال نعوظ می‌­شود. تمامی مطالعات نشان‌­دهنده­‌ی تحمل­‌پذیری خوب این مکمل­‌های غذایی بوده است. جذب خوب و زیست فراهمی این مکمل­‌های غذایی این امکان را فراهم می­‌کند تا از این مکمل­‌ها به عنوان یک درمان طولانی مدت­ برای اختلال نعوظ استفاده شود.

تغییر سبک زندگی

می‌­توان گفت توصیه به تغییر سبک زندگی، تقریبا بخشی از تمام سیستم‌­های سنتی پزشکی است هر چند نوع توصیه­‌ها می­‌تواند متفاوت باشد. در یک مطالعه مشخص شد توصیه‌­های مخصوص تغذیه‌­ای و ورزشی به مردان چاق و غیر چاق مبتلا به اختلال نعوظ طی یک دوره­ی دو ساله باعث بهبود این اختلال در مقایسه با گروه کنترل که صرفا اطلاعات کلی درباره سبک زندگی سالم دریافت کرده بودند شد. دریک مطالعه مشخص شد رژیم مدیترانه­ای که سرشار از مغز­ها و دانه­‌های روغنی، روغن زیتون، غذای دریایی، غلات کامل و میوه و سبزیجات است، باعث کاهش شیوع اختلال نعوظ و همچنین کاهش مارکرهای التهابی در مردان مبتلا به سندروم متابولیک می­‌شود. در همین راستا نتایج یک مطالعه نشان داد استفاده از مغز­ها ( گردو، بادام و فندق ) به مدت دو هفته، باعث بهبود وضعیت و میل جنسی در مقایسه با رژیم معمول غربی که فاقد مغز­های خوراکی است می‌­شود­. بررسی‌­های قبلی نشان می‌­دهد التهاب می­‌تواند از طریق کاهش بیان NOS از اتساع عروق جلوگیری کند. از طرفی رژیم غذایی مناسب می­‌تواند باعث کاهش میزان سایتوکاین‌­های پیش التهابی و در نهایت افزایش تولید نیتریک اکسید بشود که این امر به نوبه­‌ی خود باعث بهبود اختلال نعوظ در مردان مبتلا به سندروم متابولیک می‌­گردد.

اختلال در عملکرد سلول­‌های اندوتلیال از علل مشترک اختلال نعوظ و بیماری­‌های قلبی عروقی است. از فاکتور­های خطر مشترک در هر دو بیماری می‌­توان به تغذیه نام مناسب و بی تحرکی اشاره کرد. بررسی‌­ها نشان می‌­دهند فعالیت بدنی منظم می‌­تواند از طریق تنظیم غدد درون­ریز، افزایش نیتریک اکسید، بهبود فشار خون شریانی و تنظیم لیپوپروتئین­ و گلوکز که همگی موارد مرتبط با بیماری‌­های قلبی عروقی و اختلال نعوظ هستند، باعث بهبود عملکرد جنسی و اختلال نعوظ بشوند. نتایج مطالعه‌­ی دیگر نشان می­‌دهد ورزش با شدت متوسط و مدت زمان بیش از دویست دقیقه در هفته می‌­تواند باعث بهبود وزن، دور کمر، عملکرد جنسی و تستسترون در مقایسه با ورزش با زمان کمتر در مردان کم­تحرک و دارای چاقی دور شکم می‌­شود.

به نظر می‌­رسد رویکرد­های مبتنی بر رژیم غذایی و ورزش تاثیری خوبی بر بهبود اختلال نعوظ دارند. این تاثیر در مردان چاق، دارای سندروم متابولیک و دیابت مشهودتر است. بنابراین ادغام برنامه­‌های ورزشی و تغذیه‌­ای مناسب باید به عنوان یک رویکرد جامع برای درمان اختلال نعوظ در نظر گرفته بشود.

نتیجه­‌گیری

گزارشات متعددی درباره­ی استفاده از طب جایگزین و گیاهان دارویی، به ویژه مکمل‌­های غذایی موجود در بازار برای درمان اختلال نعوظ وجود دارد. با این­حال تحقیقات محدودی درباره­ی درمان­‌های خاص در بهبود عملکرد نعوظ وجود دارد. همچنین ناهمگونی­‌های مختلفی از نظر نوع مداخلات انجام شده، دوز و زمان آن در مطالعات انجام شده وجود دارد. با توجه به نتایج بدست آمده از این مطالعه جینسنگ پاناکس، پیگنوژنول یا پرلوکس و خارخاسک به عنوان محصولات گیاهی در کنار آرژنین به عنوان یک مکمل غذایی اثرات مثبتی بر بهبود اختلال نعوظ دارند. هر چند مکانسیم عمل این ترکیبات نامشخص است اما هرکدام از آن‌­ها از طریق افزایش بیان آنزیم NOS و در نهایت افزایش میزان نیتریک اکسید به نعوظ کمک می­‌کنند. همچنین ورزش و تغذیه مناسب باید به عنوان یک عامل مهم بخصوص برای درمان این اختلال در افراد چاق و دیابتی در نظر گرفته شود.

منبع:

Alternative medicine and herbal remedies in the treatment of erectile dysfunction: A systematic review