اثرات مطلوب مصرف مکمل‌ کلاژن بر فیزیولوژی پوست انسان

چکیده

ادعا می‌شود که مکمل‌های تغذیه‌ای مختلف دارای اثرات ضد پیری برای پوست هستند. با این‌حال تحقیقات محدودی پیرامون این موضوع انجام شده است. هدف از این مطالعه بررسی اثرات کلاژن هیدرولیز شده بر پارامتر‌های بیوفیزیکی مرتبط با پیری پوست می‌باشد. در این پژوهش دو سر کور و کنترل شده با پلاسیبو،  به 69 زن در بازه‌ی سنی 35 تا 55 سال به‌صورت روزانه و به مدت 8 هفته، کلاژن هیدرولیز شده با مقادیر 2.5 یا 5 گرم و یا پلاسیبو داده شد. مواردی از قبیل خاصیت ارتجاعی، رطوبت، زبری پوست و همچنین از دست دادن آب از طریق پوست، در سه زمان ( قبل از مصرف مکمل خوراکی، بعد از 4 و 8 هفته ) اندازه‌گیری شد.

در پایان مطالعه خاصیت ارتجاعی پوست در هر دو گروه از شرکت‌کنندگانی که کلاژن هیدروژل شده دریافت کرده بودند، در مقایسه با گروه پلاسیبو افزایش معناداری داشت. اثرات مثبت مصرف این مکمل بر سایر پارامتر‌های مورد مطالعه قابل مشاهده بود اما مقدار آن از نظر آماری معنادار نبود. همچنین هیچ‌گونه اثر جانبی ناشی از مصرف مکمل در این مطالعه مشاهده نشد.

مقدمه

خواص بیومکانیکی و فیزیولوژیک پوست ناشی از مواردی مانند وجود لایه اپیدرم، فیبرهای کلاژن و شبکه‌ی الاستین موجود در لایه درم و بافت چربی موجود در لایه هایپودرم است. عوامل مختلفی از قبیل سن، هورمون‌ها، پرتو فرابنفش و تغذیه بر ظاهر، ساختار و یکپارچگی پوست اثر می‌گذارند. طی پیری پوست، تغییرات کیفی و کمی در آن ایجاد می‌گردد. از دست رفتن خواص ارتجاعی، کاهش ضخامت لایه اپیدرم و میزان کلاژن و افزایش چروک‌های پوست از ویژگی‌های فرآیند پیری پوست است.

یکی از مهم‌تری بحث‌ها در حوزه‌ مراقبت‌های پوستی بهبود ظاهر و ساختار پوست با مصرف مکمل‌ها و رعایت رژیم‌های غذایی است. پوست سالم به میزان زیادی بازتاب‌دهنده‌ی وضعیت سلامت عمومی بدن است و مصرف ویتامین‌ها، آنتی‌اکسیدان‌ها، اسید‌های چرب و پروتئین‌های هیدرولیز شده دارای اثرات مهمی بر روی پوست هستند. از این‌رو، یکی از حوزه‌هایی که مورد توجه می‌باشد، بررسی اثرات تغذیه و مکمل‌ها بر پوست است. تعدادی از مطالعات بالینی نشان داده‌اند که مصرف مکمل‌های تغذیه‌ای اثرات مطلوبی بر روی بهبود عملکرد پوست داشته‌اند.

مدت‌ها است که کلاژن هیدرولیز شده در صنعت داروسازی و مکمل‌های غذایی برای بهبود وضعیت پوست و کلاژن مورد استفاده قرار می‌گیرد. کلاژن هیدرولیز شده در دستگاه گوارش جذب شده، بصورت پپتید‌های کوچک در خون ظاهر می‌شود و بر اساس نتایج مطالعه‌ی اوسر و همکاران تا 96 ساعت در پوست تجمع می‌یابد. همچنین بر اساس مطالعات برون‌تنی، پپتید‌های کلاژن دارای اثرات آنتی‌اکسیدانی است که انواع استرس اکسیداتیو را خنثی می‌کند.

همچنین بر اساس نتایج پژوهش‌های انجام شده، کلاژن هیدرولیز شده دارای اثرات مطلوبی بر فعالیت‌های زیستی بافت پوست است. از جمله این موارد می‌توان به مواردی مانند افزایش تکثیر و مهاجرت فیبروبلاست‌ها و همچنین افزایش مقادیر کلاژن در پوست اشاره کرد. همچنین تاناکا و همکارانش نشان دادند که مصرف کلاژن هیدرولیز شده از کاهش کلاژن نوع یک که ناشی از تابش پرتو فرابنفش است، ممانعت به عمل می‌آورد و باعث بهبود عملکرد پوست در موش می‌شود. پژوهش انجام شده توسط زگ و همکارانش نشان داد که دریافت روزانه‌ی کلاژن هیدرولیز شده در موش‌های صحرایی، باعث افزایش معنادار کلاژن نوع یک و چهار، و همچنین کاهش فعالیت آنزیم‌های تخریب کننده‌ی ماتریکس خارج سلولی در مقایسه با نمونه کنترل می‌شود.

اگرچه شواهد قانع‌کننده‌ی پیش‌بالینی درباره اثرات مصرف کلاژن هیدرولیز شده بر بهبود شرایط پوست و حتی محافظت از پوست در برابر پرتو فرابنفش وجود دارد، اطلاعات کمی درباره اثرات بالینی کلاژن هیدرولیز شده بر سلامتی و پارامتر‌های مهم در پوست، در دسترس می‌باشد. هدف این تحقیق ارزیابی مزایای بالقوه‌ی مصرف یک مکمل خوراکی حاوی پپتید‌های کلاژن بر پارامترهای پوستی مرتبط با فیزیولوژی و پیری پوست از جمله خواص کشسانی، میزان رطوبت، زبری و از دست دادن آب از طریق پوست بوده است. برای این منظور به 69 زن در بازه‌ی سنی 35 تا 55 سال به‌صورت روزانه و به مدت 8 هفته، کلاژن هیدرولیز شده با مقادیر 5/2 یا 5 گرم و یا پلاسبو داده شد. مواردی از قبیل خاصیت ارتجاعی، رطوبت، زبری پوست و همچنین از دست دادن آب از طریق پوست، در سه زمان ( قبل از مصرف مکمل خوراکی، بعد از 4 و 8 هفته ) اندازه‌گیری شد.

نتایج

بر اساس نتایج بدست آمده، هر دو دوز مورد استفاده در این مطالعه باعث افزایش معنادار خواص ارتجاعی پوست نسبت به گروه پلاسبو بعد از چهار و هشت هفته از آغاز مصرف، گشته است. همچنین اختلاف معناداری بین دو دوز مورد استفاده مشاهده نشده است. نتایج جزئی‌تر نشان می‌دهد اثرات مثبت بر خواص ارتجاعی پوست، در زنان بالای 50 سال مشهودتر است.

بررسی‌های انجام شده بر روی میزان رطوبت پوست نشان می‌دهد این پارامتر به میزان 11 تا 14 درصد در زنان بالای 50 سال افزایش داشته است، با این‌حال این تفاوت از نظر آماری معنادار نمی‌باشد. میزان از دست رفتن آب از پوست به میزان 6 تا 7 درصد در زنان بالای 50 سال کاهش داشته است، با این‌حال این پارامتر نیز نظر آماری اختلاف معناداری با گروه پلاسیبو نداشته است. همچنین زبری پوست در گروه‌های تحت تیمار با این مکمل و در گروه پلاسیبو، اختلاف معناداری با یکدیگر نداشته‌ است.

بحث

فیزیولوژی پوست انسان در طول زندگی تغییر می‌کند. در حالت طبیعی، پیری پوست با شاخصه‌هایی از قبیل کاهش ضخامت پوست، از دست رفتن خاصیت ارتجاعی پوست، تخریب کلاژن، خشکی پوست و ایجاد چین و چروک در آن شناخته می‌شود. با این‌حال پیری پوست می‌تواند در اثر قرار گرفتن در معرض نور خورشید نیز ایجاد بشود. می‌توان گفت مهم‌ترین تغییرات طی فرآیند پیری پوست، چه در اثر افزایش سن و چه در اثر تابش پرتو خورشید، در ناحیه درم ایجاد می‌شوند و ناشی از متابولیسم رشته‌های کلاژن هستند.

همانطور که گفته شد، تحقیقات اخیر نشان می‌دهند استفاده از کلاژن هیدرولیز شده اثرات مطلوبی بر ویژگی‌های فیزیکوشیمیایی، ساختاری و زیستی پوست دارد و در نتیجه باعث بهبود ظاهر و عملکرد بافت پوست می‌شود.

نتایج بررسی‌های صورت گرفته در این مطالعه نشان می‎دهد هر دو دوز مورد استفاده از کلاژن هیدرولیز شده اثرات مفیدی بر فیزیولوژی پوست داشته‌ است. همانطور که گفته شد مصرف روزانه این مکمل باعث افزایش خاصیت ارتجاعی پوست بعد از 4 هفته شده است. در تعدادی از زنان شرکت کننده در این پژوهش، افزایش خواص ارتجاعی حداکثر 30 درصدی بعد از 8 هفته مصرف مکمل مشاهده شده است.

آنالیز داده‌های یکی از زیرگروه‌ها نشان می‌دهد افزایش معنادار خواص ارتجاعی پوست پس از مصرف کلاژن هیدرولیز شده در زنان بالای 50 سال در مقایسه با زنان جوان‌تر بارزتر بوده است. این اثر مثبت تا 4 هفته بعد از متوقف کردن مصرف مکمل قابل مشاهده بود که نشان‌دهنده‌ی اثرات فیزیولوژیک طولانی‌ مدت مصرف این مکمل می‌باشد.

یکی از شاخصه‌های مهم پیری پوست، خاصیت ارتجاعی آن است. در یک مطالعه‎‌ی بالینی بر روی زنان یائسه انجام شد، کاهش خاصیت ارتجاعی پوست به ازای هر سال در مقایسه با افراد در سنین پیش از یائسگی ارزیابی شد. نتایج این پژوهش نشان داد بین خاصیت ارتجاعی پوست و سن رابطه منفی وجود دارد و بر اساس محاسبات آن‌ها، خاصیت ارتجاعی پوست در هر سال پس از یائسگی 0.55 درصد کاهش پیدا می‌کند. همچنین نتایج مطالعه‎‌ی دیگری نشان می‌دهد رابطه مستقیمی بین خاصیت ارتجاعی و میزان رطوبت پوست با میزان کلاژن نوع 1 پوست برقرار است.

بخش دیگری از این مطالعه به بررسی اثرات تیمار سلول‌های پوستی (فیبروبلاست) با کلاژن هیدرولیز شده پرداخته است و نتایج آن نشان‎‌ می‌دهد این تیمار باعث افزایش بیان کلاژن نوع 1 و سایر اجزای ماتریکس خارج سلولی شده است.

در بررسی میزان رطوبت و تبخیر آب از پوست، اختلاف معناداری بین گروه‌های تحت تیمار و گروه کنترل مشاهده نشد، با این‌حال مقدار کاهش تبخیر آب، و افزایش رطوبت پوست در زنان مسن‌تر مشاهده شد، هر چند این تغییرات از نظر آماری معنادار نبودند.

در طول دوره‌ی 8 هفته‌ای این مطالعه، هیچ تغییر قابل مشاهده‌ای، با مصرف کلاژن هیدرولیز شده، در زبری پوست بین گروه‌های تحت تیمار و گروه پلاسبو قابل تشخیص نبود. ممکن است این مشاهدات ناشی از مدت زمان درمان و محل اندازه‌‌گیری (قسمت داخلی و دور از نور ساعد) بوده باشد.

در پایان نتایج این مطالعه نشان می‌دهد مصرف کلاژن هیدرولیز شده Verisol به فرم خوراکی باعث افزایش معنادار خاصیت ارتجاعی پوست می‌شود. علاوه بر این اثر مرطوب‌کنندگی پوست، ناشی از مصرف این مکمل در زنان مسن مشهود است. به نظر می‌رسد در مقابل اثرات مرطوب کنندگی فراورده‌های موضعی، این اثرات مثبت به‌خصوص در زنان بالای 50 سال طولانی مدت باقی می‌ماند و مصرف بلند مدت کلاژن هیدرولیز شده Verisol دارای اثرات مثبت بر سلامت پوست باشد.

باید خاطرنشان کرد که این اثرات مربوط به فرمولاسیون خاص کلاژن پپتید Verisol می باشد و قابل تعمیم به سایر کلاژن پپتیدها نمی‌باشد.